Haarbrug Zuid

Door het onderzoeks- en adviesbureau voor Bouwhistorie, Archeologie, Architectuurhistorie en Cultuurhistorie (BAAC bv) is een bureauonderzoek en een inventariserend archeologisch veldonderzoek voor het totale plangebied uitgevoerd. Aanleiding van dit onderzoek is de geplande aanleg van het nieuwe bedrijventerrein Haarbrug-Zuid.

Specifieke archeologische verwachting

Gezien de ouderdom van de te verwachten afzettingen binnen het plangebied kunnen hier archeologische waarden aanwezig zijn vanaf het Laat-Paleolithicum tot en met heden. Archeologische waarden ouder dan de Middeleeuwen worden vooral verwacht op de dekzandruggen. Middeleeuwse en jongere archeologische waarden worden vooral verwacht langs de ontginningsassen uit de Middeleeuwen en de wegen.

Gezien het feit dat direct langs de Amersfoortseweg terpvormige verhogingen aanwezig zijn worden hier bewoningssporen (huis/boerderijplattegronden met bijbehorende erven) verwacht vanaf de Middeleeuwen tot en met de Nieuwe Tijd. Vooral op de mogelijke dekzandrug in het hoger liggende zuidoostelijke deel van het plangebied worden bewoningssporen verwacht vanaf het Laat-Paleolithicum tot heden.

Bewoningssporen uit de Middeleeuwen tot en met de Nieuwe Tijd worden vooral verwacht op de terp in de zone gelegen buiten het plangebied en zullen bestaan uit boerderijplattegronden met bijbehorende erven. Sporen ouder dan de Middeleeuwen (jachtkampementjes, huis/boerderijplattegronden met erven, nederzettingsterreinen en vondststrooiingen/leeflagen) kunnen in het gehele hoger liggende deel worden verwacht.

Archeologische vondsten en bewoningssporen kunnen bij een intact bodemprofiel worden verwacht in de top van het dekzand en bij een terp op mogelijk meerdere niveaus, afhankelijk van het feit of deze in meerdere fasen is opgehoogd.

Voor de bekende terreinen met terpen geldt een hoge archeologische verwachting op het aantreffen van bewoningssporen uit de Middeleeuwen tot en met de Nieuwe Tijd. Voor de andere vermoedelijke terpvormige verhogingen direct langs de Amersfoortseweg geldt een middelhoge archeologische verwachting op het aantreffen van bewoningssporen uit de Middeleeuwen tot en met de Nieuwe Tijd. Voor het deel van de vermoedelijke dekzandrug, dat binnen het plangebied ligt, geldt een hoge verwachting op het aantreffen van bewoningssporen ouder dan de Middeleeuwen. Aan het lager gelegen dekzandgebied, waaruit het grootste deel van het plangebied bestaat, wordt een lage tot middelhoge archeologische verwachting toegekend.

Archeologische interpretatie

Gezien de ouderdom van het dekzand kunnen er archeologische resten aanwezig zijn vanaf het Laat-Paleolithicum tot heden. Het gehele plangebied ligt landschappelijk gezien in een dekzandvlakte. De vlakte zelf is minder geschikt voor bewoning. Door de vernatting en bijbehorende veengroei van het gebied vanaf het Laat-Neolithicum is het gebied nog minder aantrekkelijk voor bewoning. Pas bij de ontginning van het gebied vanaf de Late Middeleeuwen kan er weer enige bewoning worden aangetroffen, die zich concentreert op terpvormige verhogingen. De enige terpvormige verhoging in het plangebied, die met zekerheid uit deze periode stamt, bevindt zich aan de Bisschopsweg (monumentnummer 12268). De andere terpvormige verhogingen binnen het plangebied stammen allen uit de 20e eeuw. In het zuidoostelijke deel van het plangebied is een dun kleiig ophoogdek aanwezig, dat op grond van het aangetroffen aardewerk uit de Late Middeleeuwen stamt. Dit ophoogdek, aangelegd om akkerbouw te kunnen bedrijven, behoort waarschijnlijk bij de terpvormige verhoging (monumentnummer 12265), die net buiten het plangebied valt. Sporen van bewoning worden alleen op de terp verwacht vanwege de droge en hoge ligging. In het ophoogdek wordt vanwege de lage ligging alleen mestaardewerk verwacht en geen bewoningssporen.

Op grond van de resultaten van het onderzoek kan alleen de hoge archeologische waarde van het terrein aan de Bisschopsweg 1 (monumentnummer 12268) worden bevestigd. Hier worden boerderijplattegronden met bijbehorende erven en vondststrooiingen verwacht, die vermoedelijk afkomstig zijn uit de perioden vanaf de Late Middeleeuwen tot heden. Aan de rest van het gebied wordt een lage archeologische verwachting toegekend vanwege de ligging in een dekzandvlakte en het feit dat de meeste terpen en bijbehorende erven uit de 20e eeuw stammen.

Conclusies

Uit het uitgevoerde onderzoek blijkt dat er in het gebied archeologische resten verwacht mogen worden. Er kunnen archeologische resten worden verwacht van het Laat-Paleolithicum tot heden. In het onderzochte gebied zijn enkele terpen aanwezig. Op deze terpen kunnen sporen van bewoning worden verwacht.

Aan het gebied met de uitgesproken begraven podzolbodems is een middelhoge verwachting op vindplaatsen uit de periode laat Paleolithicum tot en met Neolithicum toegekend. De kans op archeologische resten van jachtkampjes met haardkuilen en strooiing van bewerkt vuursteen is hier middelhoog.

Aan de rest van het gebied wordt een lage archeologische verwachting toegekend.

Op grond van het onderzoek wordt voor de zone met een middelhoge verwachting in het plangebied een nader onderzoek aanbevolen dat gericht is op de opsporing van steentijdvindplaatsen. Tegelijkertijd wordt aanbevolen om de AMK-terreinen met de monumentnummers 12266, 12268 en 12279 te behouden en als mogelijk archeologische waardevolle elementen in te passen. Als dat niet mogelijk is, wordt ter plaatse van de terpverhogingen en de omgeving daarvan een archeologische opgraving dan wel een waarderend proefsleuvenonderzoek aanbevolen.

Ligging AMK-terreinen

Vervolgonderzoek

In het eerste onderzoek is het gehele plangebied van het bestemmingslan Haarbrug-Zuid onderzocht. Voor het vervolgonderzoek kan worden volstaan met het gebied van het bedrijventerrein Haarbrug-Zuid aan de oostzijde van de Amersfoortseweg.

In april 2009 en november 2010 is door het Bureau voor Bouwhistorie, Archeologie, Architectuur- en Cultuurhistorie (BAAC) een Inventariserend Veldonderzoek door middel van proefsleuven uitgevoerd binnen het plangebied Haarbrug-Zuid te Bunschoten.

Het proefsleuvenonderzoek is gedaan op een drietal plekken.

Locatie proefsleuven

De bevindingen zijn weergegeven in het rapport 'Bunschoten Haarbrug-Zuid, Inventariserend veldonderzoek door middel van proefsleuven, BAAC rapport A-09.0090 februari 2011.

Uit het onderzoek blijkt dat zijn er in het AMK-terrein met monumentnummer 12268 geen aanwijzingen voor de aanwezigheid van een terp uit de late middeleeuwen of nieuwe tijd. Het terrein is voor een groot deel tot diep in de natuurlijke ondergrond verstoord. Daar waar de natuurlijke ondergrond intact is gebleven, zijn geen archeologische resten en aanwijzingen voor de aanwezigheid van een oudere huisterp aangetroffen.

Het terrein is hoogst waarschijnlijk een twintigste-eeuwse huisterp. Er zijn geen aanwijzing voor een oudere terpfase. Een deel van het terrein is niet onderzocht maar de verwachting is dat oudere terpfasen niet aanwezig zijn op het niet onderzochte deel van het terrein. Het toebedelen van een AMK-status van het deelgebied is daarom ongegrond gebleken.

Ook in de rest van het gebied konden geen sporen of structuren gewaardeerd worden. Vervolgonderzoek binnen het onderzoeksgebied is niet nodig.