Tweelingstad-Slingerbos

2.1 Ontstaansgeschiedenis

2.1.1 Een verre stap voorwaarts

DE EERSTE AANZETTEN

Eeuwenlang was Tweelingstad hoofdzakelijk een agrarisch gebied rondom het buurtschap Tonsel op de rand van bouwland en bos. Een eerste verandering vindt plaats met de aanleg van de spoorlijn Amersfoort-Zwolle en het station Harderwijk in 1863. In de decennia daarna zorgt de aanwezigheid van het station en de goedkope grond ervoor dat zich kazernes (Jan van Nassaukazerne en Kranenburg) in het gebied vestigen en in het kielzog hiervan villa's langs de Oranjelaan en enkele woningen voor de militairen. Vervolgens komt het gebied pas weer in beeld als na de Tweede Wereldoorlog de bevolking groeit en de bedrijvigheid aantrekt. Bouwen rondom de binnenstad bleek geen optie, omdat de tuinbouwgrond daar als te waardevol werd beschouwd. Er moest gekeken worden naar locaties die verder weg lagen van de stad. Over het spoor was ruimte genoeg en was de grond goedkoop. Het bouwen op zand maakte verder dat de bouwkosten laag waren. Gestart werd in 1947 met de bouw van een groot bedrijventerrein bij Sypel, maar deze ontwikkeling werd stopgezet toen duidelijk werd dat dit de bouw van woningen alhier sterk zou belemmeren. De groei van de bedrijvigheid werd toen ruimtelijke verplaatst naar de noordoostzijde van de binnenstad.

DDe Wittenhagen Jan van Nassaupark

INFRASTRUCTURELE ONTWIKKELINGEN

Voor de grootschalige woningbouw kon beginnen, lag er echter nog een drietal ruimtelijke vraagpunten: de verruiming van de spoorbocht, de aanleg van de rijksweg A28 en de aansluiting van de Knardijk op het oude land. Veel verschillende tracés zijn getekend en uiteindelijk is voor de rijksweg gekozen voor een maximale uitbuiging ten opzichte van de spoorweg met één aansluiting op een door te trekken Leuvenumseweg richting de binnenstad: de huidige Deventerweg. De bochtverruiming van het spoor is niet doorgegaan, maar de Knardijk liep lange tijd tot de Zuiderzeestraatweg, maar werd in de jaren zestig verlengd naar de rijksweg en kreeg een eigen aansluiting, evenals de Oranjelaan. Daarmee kwam de aansluiting op de Deventerweg te vervallen. Met deze infrastructurele ontwikkelingen werd de wijk Tweelingstad scherp begrensd.

EEN NIEUWE WOONWIJK

De woningbouw in Tweelingstad startte officieel in 1951. De wijk had toen al landelijke aandacht gekregen door de grote afstand tot de binnenstad, iets wat uniek was in die tijd. Grote discussies zijn gevoerd over hoe het moest met het voorzieningenniveau. De wijk kreeg een eigen winkelvoorziening op de hoek van de Deventerweg en de Nassaulaan, maar voor veel voorzieningen moesten de bewoners 2 km tot 3 km afleggen naar de binnenstad.

In de jaren vijftig zijn vervolgens de wijken Veldkamp, Tinnegieter en Wittenhagen aangelegd (zie kaart 2.1). Later in de jaren zestig en zeventig volgden de oostelijke uitbreiding van Wittenhagen richting de N302 en de wijk Slingerbos. Daarmee was de wijk afgerond. In de jaren negentig en in de nieuwe eeuw zijn delen van de wijk vernieuwd. Zo zijn de Oostenrijkse woningen in Wittenhagen vervangen door nieuwbouw. Daarnaast zijn enkele kazerneterreinen gesloten en (deels) vervangen door nieuwbouw bij Kranenburg-Zuid en het Jan van Nassaupark.

2.1.2 Cultuurhistorische elementen

Veel van de historische ondergrond is in Tweelingstad niet meer bewaard gebleven. Belangrijke historische structuurlijnen zijn de Oranjelaan als uitvalsweg richting Ermelo en de Mecklenburglaan als voormalige doorgaande route naar Leuvenum. Langs met name de Oranjelaan liggen nog vele gemeentelijke monumenten.

Verder is in de wijk Slingerbos nog een deel van het voormalige Slingerbos gehandhaafd. Benamingen als Engelserf en Kranenburg herinneren nog aan voormalige boerderijen. Vroeger liep het Sypeltje (beek vanuit de Veluwe) door het gebied. Het Sypeltje kwam vanuit het zuiden en liep langs de Graaf Ottolaan verder richting de binnenstad.

Binnen de wijk komen achttien gemeentelijke monumenten voor. Het merendeel hiervan liggen langs de Oranjelaan, enkele langs de Mecklenburglaan. De monumenten zijn in onderstaande tabel en kaart schematisch weergegeven.

Tabel 1. Monumenten binnen plangebied

			Adres	Huisnummer	Monument
1			Joodse Begraafplaats, Veldkamp		GM
2			Mecklenburglaan	29	GM
3			Mecklenburglaan	33	GM
4			Oranjelaan	4	GM
5			Oranjelaan	17	GM
6			Oranjelaan	19	GM
7			Oranjelaan	21	GM
8			Oranjelaan	23	GM
9			Oranjelaan	31	GM
10			Oranjelaan	40	GM
11			Oranjelaan	42	GM
12			Oranjelaan	44	GM
13			Oranjelaan	47 (voorheen 35)	GM
14			Oranjelaan	71 (voorheen 55)	GM
15			Oranjelaan	77 (voorheen 61)	GM
16			Oranjelaan	79 (voorheen 63)	GM
17			Oranjepark (trafohuisje)	1a	GM
18			Oranjepark, V.V.V.-bank		GM