De Zwaluwhoeve

3.2 Beschrijving bestaande situatie

3.2.1 Het dorp Hierden

Het dorp Hierden is ontstaan als klein dorp op een kruising van diverse (land)wegen. Het centrale kruispunt (nu ingericht als rotonde bij De Zwaluwhoeve) was in het verleden de brink, het centrale punt van het dorp. Voor 1850 concentreerde hier de bebouwing zich. De kerk stond niet aan de brink, maar enkele tientallen meters verder aan de (oude) Zuiderzeestraatweg. De wegen lagen feitelijk op de grens van het natte landschap, de mheenlanden (tussen Hierden en de Zuiderzee) en het drogere enkenlandschap (tussen Hierden en de woeste gronden van de Veluwe).

Het dorp Hierden kent, zoals blijkt uit de historische analyse, een tweetal verschijningsvormen: het dorpslint en de brink. De Zwaluwhoeve ligt aan deze voormalige brink. Het dorp is kleinschalig van structuur en bestaat, naast de linten en de brink, voornamelijk uit vrijstaande historische boerderijen, hofsteden en vele woonhuizen uit de jaren vijftig, zestig en zeventig. Hierden heeft nog een echte dorpse schaal, waarbij echter de historische brink behoorlijk is aangetast. De ruimte van de brink is nog duidelijk zichtbaar maar door de aanleg van de rotonde en de by-pass van de provinciale weg is de sfeer van de brink verloren gegaan.

3.2.2 De Zwaluwhoeve

De Zwaluwhoeve is een groot complex met sauna en restaurant. Het complex is een samengesmolten cluster van boerderijen die aan de historische brink, het dorpshart, is gevestigd. Het complex sluit door haar geleding, variatie en vormgeving aan op de omgeving. De boerderijen met zadeldak en de toegevoegde hogere "schuren" in de loop der jaren vormen een bepaald bebouwingsritme, waardoor een evenwichtig beeld is ontstaan.

De Zwaluwhoeve is een succesvolle onderneming waar volop gebruik van wordt gemaakt. Een vrij fors parkeerterrein maakt dan ook deel uit van het complex. De bestaande bebouwing, het parkeerterrein aan de voorzijde en de rotonde in de Zuiderzeestraatweg geven de plek een vrij stedelijk karakter, juist bij de entree van het dorp Hierden. De rotonde vormt bovendien een onderbreking in de continuïteit van de Zuiderzeestraatweg.

De achterzijde van het complex grenst aan de Hierdense Enk. De lintbebouwing van het eerste dorpse gedeelte van de Molenweg staat relatief dicht op elkaar. Wel bevindt de bebouwing zich op ruime afstand van de weg.

3.2.3 Het omliggende landschap

De Zwaluwhoeve ligt aan de noordelijke zijde van het enkenlandschap. De grootste open ruimte in dit landschap in de omgeving van Hierden ligt direct achter de Zwaluwhoeve. Hierdoor ontstaat vanuit de dorpsrand zicht op de uitlopers van de beboste zandgronden van de Veluwe.

Kenmerkend voor het enkenlandschap zijn de open oude bouwlanden met zogenaamde bolliggende akkers en bebouwing aan de randen. De Hierdense Enk, zoals de open ruimte achter de Zwaluwhoeve wordt genoemd, is verdeeld in de Hoge Enk (west) en de Lage Enk (oost). Aan de noordzijde van de Enk liggen boerderijen in een lint langs de Zuiderzeestraatweg en de Molenweg.

In het enkenlandschap is sprake van een onregelmatige blokverkaveling, de zogenaamde enken ofwel kampen, waardoor de (onverharde) wegen een slingerend beloop hebben. Verder komt hier en daar karakteristieke erfbeplanting voor, zoals boomgaarden, houtwallen, leilindes, hagen en monumentale boomgroepen. Binnen deze onregelmatige blokverkaveling zijn her en der (verschillende) boerderij-ensembles te vinden. Deze liggen in een reeks op de rand van het dorp en de enk en zij vormen de plaatselijke landbouw.