Getfert-Perik-Hogeland Noord, Herziening 2

2.1 Ruimtelijke karakteristieken en structuur

2.1.1 Algemeen

Het plangebied "Getfert-Perik-Hogeland Noord, herziening 2" maakt deel uit van het binnensingelgebied van de stad Enschede en is gelegen ten zuiden van het historische stadscentrum. Vanuit het centrum lopen diverse historische verbindingswegen naar plaatsen en buurtschappen in de omgeving. Deze radiale wegen – veelal genoemd naar de plaats waar ze heen voeren: Haaksbergerstraat, Gronausestraat etc. - bepalen nog steeds de stedenbouwkundige structuur van de stad. De huidige bebouwing langs de radialen dateert voor een groot deel uit dezelfde periode als het stadshart. In de periode tot aan de 2ewereldoorlog groeide het inwonertal van de stad in hoog tempo en werd de ruimte tussen de radialen bebouwd met een mengeling van woningbouw, bedrijven en voorzieningen als kerken, scholen e.d. Aangezien de radiale verbindingswegen een belangrijke vervoersfunctie hadden en veelal nog hebben, vestigden zich daarlangs van oudsher veel winkels. De radialen werden met elkaar verbonden door twee ringen: de 'centrumring', de rondweg om het oude stadshart, en de 'singelring' die het grootste deel van de vooroorlogse stad omringd. Het binnensingelgebied ontwikkelde zich tot het centrale stadsdeel van Enschede. Zowel functioneel als ruimtelijk is het binnensingelgebied het verbindende element tussen de naar buiten uitwaaierende woonwijken en werkgebieden enerzijds en het historische stadscentrum anderzijds. Het gebied vervult een aantal centrale, verzorgende taken wat betreft bestuur en administratie, detailhandel, cultuur en ontspanning, medische dienstverlening, educatie, verkeer en vervoer. Daarnaast is het binnensingelgebied ook een belangrijk woongebied met groot aantal inwoners. Wat betreft de bebouwingswijze bestaat er in dit gebied een grote verscheidenheid aan stijlen en typologieën. Buiten de stedelijke gesloten bebouwing van het centrum is veel bebouwing buiten de centrumring uitgevoerd als 'halfopen' bebouwing in rijen (zelfstandige woningen met een kleine tussenruimte), als tuindorp of 'open' bebouwing met veel groen, soms (klein)steeds soms dorps. Naast de oudere lage bebouwing met kappen is er de afgelopen decennia aan de rand van het historische centrum tevens 'middelhoogbouw' en 'hoogbouw' verrezen.

Kuipersdijk, aanloopstraat richting centrum

Het plangebied "Getfert-Perik-Hogeland Noord, herziening 2" ligt tussen de 'singelring' en de 'centrumring' in het zuidelijk deel van het binnensingelgebied. Op hoofdlijnen is de algemene karakteristiek van het binnensingelgebied ook van toepassing op dit plangebied. Het herbergt een breed scala aan functies: wonen, winkels, maatschappelijke voorzieningen, bedrijven, verkeer en groen. Ondanks de functiemenging is het plangebied toch in de eerste plaats een woongebied. De diverse functies staan op veel plaatsen in het plangebied door elkaar, hoewel er telkens kleinere gebieden zijn aan te wijzen waar sprake is van een monofunctionaliteit: in 't Getfert bijvoorbeeld de concentratie van bedrijven aan de noord- en oostkant, elders de diverse tuindorpjes of woongebieden met 'middenstandswoningen' uit de dertiger jaren. In het noordelijk deel van het plangebied domineren de winkel- en kantoor/bedrijfsfuncties over het wonen. Het plangebied kent een grote diversiteit aan bouwstijlen, bouwtypologieën, bouwjaren en bouwvolumes. De oudere woningen zijn veelal uitgevoerd als eengezinswoning in twee lagen (met kap), de nieuwe vaker als appartement en in grotere bouwvolumes. De grootste bouwblokken, waarin naast woningen veelal ook commerciële functies zijn opgenomen, treffen we aan in de dicht tegen het stadscentrum aangelegen zone. De oude fabriekshallen en de nieuwste kantoor/bedrijfspanden hebben in veel gevallen eveneens een forsere schaal dan de omgeving waarin kleinschalige laagbouw de toon aangeeft. De oudere winkels en bedrijfjes passen goed in de kleinschaligheid van de oudere woningbouw. Aangezien de bebouwing is gebouwd tussen eind 19e eeuw en begin 21 eeuw zijn vrijwel alle bouwstijlen aanwezig die in die periode populair waren in Nederland. In het plangebied blijft het groen beperkt tot kleine parkjes te midden van woningen.

Braakliggende terreinen en verouderde, al dan niet leegstaande gebouwen, wekken de indruk dat belangrijke delen van het gebied in een transformatieproces zitten. Aan de noordkant komt de druk tot verandering vanuit de uitdijende binnenstad. Aan de westkant zijn het vooral de verouderde en soms al gesloopte gebouwen die de aanzet tot verandering vormen. Diversiteit, de belangrijkste karakteristiek van het gebied, komt ook tot uiting in de grote hoeveelheid welstandscategorieën die er voorkomen: 'nieuw stadshart' in het noorden; 'dorpse linten' op tal van plekken verspreid over het gebied; 'erkerwijken' vooral aan de zuidkant in de buurt van de Singelring; 'tuinstedelijke ensembles' op verschillende plaatsen; 'buitenplaatsen en landgoederen' voor het park aan de noordelijke plangrens; 'verborgen enclaves' op verschillende plaatsen in het midden/zuiden; 'modern Enschede' van toepassing op enkele (gemengde) woningbouwcomplexen in het noordwesten; van de categorie 'stratenrijtjes' slechts één; 'bedrijventerreinen' in 't Getfert tussen Zuiderval en Haaksbergerstraat; 'industriële complexen' voor de oude textielfabriek van Jannink (hoek Zuiderval en Haaksbergerstraat) en het oude fabriekscomplex, 'Hardick en Seckel', tussen Bleekweg en Sumatrastraat.

2.1.2 Buurtkarakteristieken

Het gebied van het bestemmingsplan "Getfert-Perik-Hogeland, herziening 2" maakt onderdeel uit van 't Getfert dat gekenmerkt kan worden als:

- een gebied met een grote verscheidenheid aan bouwvormen zowel in schaal als ook in functie met weinig onderling samenhang;

- een stedelijk compact woonmilieu en centrummilieu. In het zuiden een binnenstedelijk bedrijvenmilieu (Hardick en Seckel);

- grote bouwblokken met matig gevormde randen en binnengebieden/enclaves gesitueerd tussen de Kuipersdijk, de Getfertweg en de singel, en onderverdeeld door in oost-west richting lopende straten. Ten oosten van de Kuipersdijk is de bebouwing kleinschaliger en staat deze netter aan elkaar;

- een hoog aantal restanten uit het industriële verleden van Enschede, zoals de gegroeide nabijheid van kleinschalige woonomgevingen en grootschalige binnenstedelijke industrie- en bedrijvenlocaties.