Bedrijvenpark A1, 1e partiële herziening

5.4 Archeologie, landschap en cultuurhistorie

5.4.1 Archeologie

Het archeologisch bodemarchief is de grootste bron voor de geschiedenis van Nederland. Het verdrag van Malta regelt de bescherming en het behoud van deze archeologische waarden. Nederland heeft dit verdrag in 1992 ondertekend en in 1998 geratificeerd. Het Verdrag van Malta (ook wel Verdrag van Valletta genoemd) is geïmplementeerd in de Monumentenwet.

Het belangrijkste doel is de bescherming van archeologische waarden in de bodem (in situ) omdat de bodem doorgaans de beste garantie biedt voor een goede conservering. Vooronderzoek moet duidelijk maken welke archeologische waarden verwacht kunnen worden. Wie de bodem in wil, bijvoorbeeld om te bouwen, kan verplicht worden om een archeologisch vooronderzoek te (laten) uitvoeren. De onderzoeksresultaten bepalen het verdere vervolg; een aanpassing van de bouwplannen of het opgraven van archeologische vondsten. Er wordt uitgegaan van het basisprincipe dat de "verstoorder" betaalt voor het opgraven en het documenteren van de aangetroffen waarden als behoud in de bodem niet tot de mogelijkheden behoort. Het is verplicht om bij bestemmingsplannen met nieuwe ontwikkelingen rekening te houden met de mogelijke aanwezigheid van archeologische waarden.

Archeologisch onderzoek 2000
Met betrekking tot het in beeld brengen van de archeologische (verwachtings)waarden voor het gebied van Bedrijvenpark A1 is in 2000 een archeologische verkenning verricht. Op basis van deze archeologische verkenning heeft circa de helft van het gebied een hoge archeologische verwachtingswaarde. Het betreft hier met name de hoger gelegen gebieden waar de kans op het aantreffen van archeologische waardevolle elementen groter is dan in de lager gelegen gebieden.

Archeologisch onderzoek 2010 en 2011
In 2010 en 2011 zijn voor een groot gedeelte van het gehele gebied Bedrijvenpark A1 meerdere archeologische onderzoeken uitgevoerd. De uitkomsten van deze onderzoeken zijn reeds juridisch verankerd in het wijzigingsplan Bedrijvenpark A1, wijziging archeologie, maar worden in deze herziening één op één overgenomen.

Op onderstaande kaart zijn de belangrijkste archeologische vindplaatsen aangegeven. Een aantal van deze locaties is reeds onderzocht en een aantal dient nog (nader) onderzocht te worden

Afbeelding 5.1 - Overzicht onderzoeksresultaten archeologie (gemeente Deventer 2011)

Voor de meeste gronden zijn proefsleuven gegraven en zijn archeologische waardevolle vondsten opgegraven.

Tijdens de uitgevoerde onderzoeken zijn verschillende archeologische vindplaatsen aangetroffen onder andere uit de vroege en late prehistorie. In de publicatie "Tussen Deventer en Epse, 10.000 jaar bewoningsgeschiedenis van het plangebied Epse-Noord", (F. Appels), is daar verslag van gedaan. Het gebied dat is onderzocht is op grond van proefsleuvenonderzoek vrijgegeven.

Tevens zijn nabij het perceel van de Olthoflaan 10 en 12 de resten van een watermolen aangetroffen. De archeologische vondsten worden op deze locatie in situ behouden. De resten zijn aangewezen als gemeentelijk monument en worden beschermd via de Monumentenwet en de gemeentelijke monumentenverordening. In het bestemmingsplan is hiervoor een aparte archeologische dubbelbestemming opgenomen.

Ter hoogte van de geprojecteerde tunnelbak onder het spoor is een aanvullend bureaustudie gedaan. Op grond van deze studie kan geconcludeerd worden dat de voormalige landweer zich binnen het plangebied bevond. De noordelijke uitloper van de bouwweg doorsnijdt buiten het onderzoeksgebied van deze bureaustudie weliswaar het tracé van de verwachte locatie, maar hier zijn de sporen van de landweer waarschijnlijk grotendeels verstoord als gevolg van het graven van een watergang, mogelijk in de late 19de eeuw. Op basis van een detailstudie van hoogteligging en bodemgesteldheid van het onderzoeksgebied kan daarnaast de lage archeologische verwachting met betrekking tot sporen uit de vroege prehistorie tot en met de late middeleeuwen en nieuwe tijd, zoals weergegeven op de archeologische verwachtingskaart van de gemeente Deventer worden onderschreven.

Een aantal locaties dient nog nader onderzocht te worden. Deze locaties blijven de archeologische dubbelbestemming behouden.

Afbeelding 5.2 - Overzicht archeologische waarden en verwachtingsgebieden (gemeente Deventer 2011)

Voor de bufferzone is onlangs nader onderzoek gedaan. De retentiegebieden Pessinkwatergang en Molbergsteeg liggen in een gebied met een lage archeologische waarde of zijn op grond van onderzoek al vrijgegeven. Voor de aanleg van het bos tussen de Waterdijk en de Molbergsteeg zal afstemming nodig zijn, zodat de archeologische resten niet worden bedreigd. Dit gebied behoudt daarom de archeologische dubbelbestemming.

De retentiegebieden in dit gebied kunnen zonder voorafgaand archeologisch onderzoek worden aangelegd.

5.4.2 Landschap

In het ontwerp voor het bedrijvenpark zijn de bestaande landschapswaarden zo goed mogelijk ingepast, zoals de Dortherbeek, Waterdijk en de Molbergsteeg. De grondwal van de bufferzone volgt zoveel mogelijk de lijnen in het landschap. Daarnaast versterkt de bufferzone de besloten kenmerken van het landschap. Ondanks de zorgvuldige inpassing treden er negatieve effecten op. Door de aanleg van het Bedrijvenpark A1 verdwijnt de openheid en kleinschaligheid van het landschap. De indeling van het bedrijvenpark volgt weliswaar de hoofdlijnen van de oorspronkelijke verkavelingstructuur, maar de hoofdstructuur van het landschap wordt aangetast.

In de gewenste inrichting vindt aantasting van geomorfologische waarden plaats. De aantasting heeft betrekking op de geomorfologische waarden ter hoogte van de Dortherbeek en de doorsnijding van de Waterdijk. In het ontwerp worden de steilranden bij de Olthofkavel en de historische landschapselementen aangetast. Het betreft de doorsnijding van de Waterdijk. Ook zal het plangebied door de ingrepen transformeren, waardoor historische landschapselementen hun context verliezen.

5.4.3 Cultuurhistorie

Een aantal van de in het plangebied gelegen boerderijen en gebouwen is zowel bouwhistorisch als landschappelijk waardevol. De als gemeentelijk monument aangegeven boerderij 'de Olthof' is waardevol vanwege de ligging op een dekzandrug met esdek. Deze dekzandrug gaat via een steilrand over naar de laagte van de Dortherbeek. Door het zuidwestelijk deel van het plangebied loopt de Waterdijk: een landschappelijk en cultuurhistorisch waardevol lijnelement.

In het ontwerp blijven de cultuurhistorische boerderijen in stand. De historische functie ervan gaat echter verloren. Door het bedrijvenpark verandert verder het zicht op cultuurhistorisch waardevolle elementen in negatieve zin.

Rondom de boerderijen Olthof, Azink en nabij de Waterdijk zijn zeer waardevolle vindplaatsen van vroegere bewoning aangetroffen. Het gaat hierbij om de vondst van een complete boerderij uit de Middeleeuwen, een verdwenen watermolen en verschillende sporen vanaf de IJzertijd.