| Plan: | Centrum |
|---|---|
| Status: | vastgesteld |
| Plantype: | bestemmingsplan |
| IMRO-idn: | NL.IMRO.0147.BpCT2011-vg01 |
Borne is een van de oudste dorpen in Twente. In de middeleeuwen vormde Borne één esdorpencomplex met meerdere brinken. Rondom deze brinken (Koppelsbrink, Meijershof, De Horst) ontstonden kleine buurten. Door de turfhandel werd de haven belangrijk en ontwikkelde zich een derde buurt rondom het Dorsetplein. De Marktstraat werd een belangrijke verbinding tussen de verschillende buurten.
In de 17e eeuw werd Borne een van de belangrijkste centra in Twente, door de ontwikkeling van de textielnijverheid. Tot omstreeks 1830 trad er, mede dankzij de industrialisatie en mechanisatie, een verdergaande verdichting van bebouwing richting de haven langs de Markstraat op.
Rond 1850 had Borne nog een compacte vorm met de Nederlands Hervormde Kerk als middelpunt. Daarnaast was er wat lintbebouwing aan de Grotestraat. Aan de westzijde van de Grotestraat ontstond een nieuwe buurt met verschillende villa's.
De groei van Borne nam toe na de realisatie van de spoorlijn, hierdoor vestigde zich namelijk verschillende industrieën zoals de nieuwe Stoomspinnerij en Weverij van Spanjaard, een zeepziederij, een koffiebranderij, verschillende steenfabrieken en een elektriciteitscentrale.
Aan het eind van de 19e eeuw verrijzen er aan de Grotestraat diverse grote gebouwen, zoals het postkantoor, het raadhuis en de villa van Spanjaard. De groei van Borne concentreert zich steeds meer rondom het spoor en Borne breidt zich steeds verder in westelijke richting uit. Daarnaast worden de tussengebieden langzaam volgebouwd en wordt in de jaren zeventig en tachtig in verschillende fasen het huidige winkelcentrum ontwikkeld.
De ruimtelijke structuur van Borne Centrum is ontstaan vanuit de verschillende oude doorgaande wegen zoals de Grotestraat, de Stationsstraat en de Oude Almeloseweg. Het plangebied heeft daardoor een organische structuur van smalle wegen en open ruimtes.
Deze ruimtes zijn vooral aan de randen van het plangebied te vinden, zoals het Dorsetplein, het Marktplein, de Bleek en de Loods. Door de organische structuur is tussen de bouwblokken nog een aantal open ruimtes, deze open ruimtes worden momenteel voornamelijk gebruikt als parkeergelegenheid voor het winkelcentrum en de supermarkt.
De bebouwing in het plangebied is afwisselend, dat heeft te maken met de verschillende periodes waarin het centrum is gebouwd. Langs de Grotestraat staan verschillende panden die in verschillende periodes gebouwd zijn. Hierdoor heeft de Grotestraat een grote diversiteit aan bouwstijlen en daardoor een zeer afwisselend karakter. Het gebied rondom de Nijstad is gebouwd in de jaren '70 en '80 van de vorige eeuw.
Het centrum van Borne wordt ontsloten via de Grotestraat, de Bekenhorst en de Stationsstraat. Via de Prins Bernhardlaan en de Grotestraat, die rondom het centrum loopt, is het plangebied ontsloten in de richting van de Rondweg (N743). Via de Rondweg zijn richting het zuiden Hengelo en de rijksweg A1 bereikbaar. In noordelijke richting is via de Rondweg Almelo te bereiken.
Via de Grotestraat en de Azelosestraat zijn via de rijksweg A35/A1 de steden Deventer en Enschede te bereiken.
In de straten van het centrum van Borne is in tegenstelling tot Oud Borne weinig openbaar groen aanwezig. Het groen concentreert zich voornamelijk rond de pleinen, zoals bij de Beeldentuin en de Bleek, en op de achtererven van de woningen. Het gebied heeft hierdoor een erg stenig karakter, dat past bij het kleinstedelijk karakter van het centrumgebied.
In de Grotestraat, het Dorsetplein en het Rheineplein zijn enkele solitaire bomen te vinden. Aan de zuidzijde van het plangebied bevinden zich de Bleek en de Beeldentuin. De Bleek is een historisch waardevol gebied. De beeldentuin bevindt zich achter het gemeentehuis en wordt daardoor afgeschermd van het centrumgebied.
In het plangebied staat een aantal waardevolle gebouwen. De rooms-katholieke kerk op de hoek van de Grotestraat en Stationsstraat en het Dorset Mansion House (voormalig gemeentehuis) aan de Grotestraat zijn rijksmonumenten. De Keizerskroon aan het Dorsetplein en enkele panden aan de Grotestraat zijn gemeentelijke monumenten. Het gaat hierbij om de panden met nummers 155, 172 en 176-178. Ook het pand scouting St. Martina aan de Esstraat 3 is een gemeentelijke monument.
Aan de oostzijde van de Grotestraat bevindt zich Oud Borne, dit gebied is aangewezen als een beschermd dorpsgezicht. Met Oud-Borne is de ontwikkeling van het dorp Borne begonnen, al vanaf 1206 wordt melding gemaakt van het dorp. Het dorp is van oorsprong een esdorp waar landbouw de hoofdbron is geweest. Later heeft zich in de loop van de 17e en de 18e eeuw in Borne een linnennijverheid ontwikkeld. Borne kon zich hierdoor ontwikkelen als bakermat van de latere Twentse textielindustie. Ondanks de aanzienlijke verdichting van de bebouwing, is de oude kern behouden, waarin de opbouw van het Twentse esdorp nog herkenbaar is. Vanwege deze herkenbaarheid en de historische kwaliteit van het gebied is Oud Borne aangewezen als een beschermd dorpsgezicht.