Brug Stroomkanaal

3.2 Cultuurhistorie en archeologie

3.2.1 Cultuurhistorie

Bufferzone

Aan het Streamkanaal is het ir. D.F. Woudagemaal gelegen. Vanaf de brug over het kanaal is er zicht op het ir. D.F. Woudagemaal. Het Wetterskip Fryslân is eigenaar van het "Ir. D.F. Woudagemaal" te Lemmer. Het Ir. D.F. Woudagemaal is het enige nog volledig werkende stoomgemaal in Nederland. Het gemaal wordt in werking gezet bij extreem hoge waterstanden. Sinds 1977 is het bouwkundig en technisch waardevolle Ir. D.F. Woudagemaal een beschermd monument. In 1998 is het stoomgemaal geplaatst op de UNESCO Werelderfgoedlijst.

Net als bij het beschermd dorpsgezicht is ook ten aanzien van het werelderfgoed sprake van enige onduidelijkheid over het geen er binnen een beschermd gebied wel en niet mag en over de zichtrelatie van en naar dat beschermde gebied. De brug over het Streamkanaal komt buiten het Rijksmonument te liggen en ook buiten de bufferzone rondom het gemaal. De grens van de bufferzone grenst aan de brug. Dit is ook te zien in bijlage 2 Bufferzone Woudagemaal.

Landschap

De omgeving rondom de planlocatie valt uiteen in twee geheel verschillende gebieden, waarbij eigenlijk alleen het water de verbindende factor is. Ten noorden van de N359 wordt het landschap gedomineerd door de recreatieve voorzieningen: de jachthavens, de complexen recreatiewoningen en de bedrijvigheid die met de watersport en de verblijfsrecreatie gepaard gaat. Het oorspronkelijke landschap schemert alleen hier en daar door het nieuw vormgegeven recreatiegebied heen. Het zuidelijke deel heeft zijn oorspronkelijke identiteit in belangrijke mate behouden. Hier wordt het beeld bepaald door de landbouw, de strijd tegen het buitenwater en de omgang met het binnenwater, zowel wat betreft de waterbeheersing van het Lage Midden van Fryslân als het vervoer te water. In dit zuidelijke deel zijn de landschappelijke, de cultuurhistorische en de belevingswaarden het hoogst.

De brug over het Streamkanaal en de Platte Dijk (N359) over en langs de Lemster Slaperdijk vormen de grens, zowel in scheidende als in verbindende zin, tussen deze totaal verschillende delen. Het is het watersysteem van Streamkanaal en Prinses Margriet-kanaal dat deze twee met elkaar verbindt.

Als ensemble is het watersysteem van de beide kanalen tussen het IJsselmeer en de Grote Brekken heel bijzonder. We kennen in Nederland maar een paar locaties waar een grote vaarweg en een belangrijk uitwateringspunt bij elkaar liggen en waar gekozen is voor een scheiding van vaarweg en afwateringskanaal (’s-Hertogenbosch, Gouda). De conclusie kan derhalve getrokken worden dat de waterstaatkundige situatie bij Lemmer heel bijzonder is en dat de waterlopen en kunstwerken een cultuurhistorisch en landschappelijk gaaf en waardevol ensemble vormen.

Landschapspatroon

De infrastructuur is bepalend voor het bijzondere landschapspatroon van de omgeving van de brug over het Streamkanaal, met het Stroomkanaal en het Prinses Margrietkanaal als de hoofdelementen. Ze vormen twee ‘parallelle’ noordzuid verbindingen tussen de natuurlijke wateren de Groote Brekken en het IJsselmeer. Daar dwars overheen bevindt zich als verbindend en scheidend element de Platte Dijk, grotendeels op het tracé van de vroegere Lemster Slaperdijk.

De Platte Dijk is de belangrijkste verbindingsweg. Haar aftakkingen voor auto’s en fietsen zorgen op het schiereiland tussen de kanalen voor extra ruimtelijke scheiding en verminderen de helderheid van het landschap daar. De N 359 loopt ter plaatse van de brug over de Lemster Slaperdijk, verder westelijk ligt de nieuwe weg naast de dijk en is de Slaperdijk minder duidelijk herkenbaar aanwezig. Zij vormt nu kleine verbindingsstukken tussen bijvoorbeeld een afslag van de Platte Dijk en het pad naar het achtererf van de Corneliahoeve.

Bij de aanloop naar de brug over het Prinses Margrietkanaal heeft de N359 haar tracé noordelijker en ligt op een lang talud dat extra scheidend werkt. De beplanting aan weerszijden versterkt die ruimtelijke scheiding.

Gebieden

De Platte Dijk deelt het schiereiland in tweeën. Het noordelijk deel heeft het karakter van recreatieve drukte, bootjes, masten, huisjes, massa en recreatiebedrijvigheid. Het zuidelijk deel ademt rust uit, is agrarisch, met openheid en enkele kleine clusters bebouwing met bijbehorende beplanting.

Het schiereiland van de Polder Mudsert, in het zuiden begrensd door de Platte Dijk, bestaat voor een deel uit landelijk gebied en voor het grootste deel uit het Watersportcentrum Tacozijl. Dit heeft door haar massa, bebouwing en inrichting een heel ander karakter dan het resterende graslandgebied met zijn oorspronkelijke verkaveling, sloten en cluster gebouwen met beplanting. Daar is het landschap nog open.

Deze openheid is ook te vinden in het gebied ten zuiden van de Lemster Slaperdijk, alhoewel de beplanting ten zuiden van verkeerslus daar wat afbreuk aan doet.

Het recreatie- en watersportgebeuren aan de oostzijde van het Stroomkanaal is één groot gebied van huizen, boten en waterlopen waar de Zijlroede in ligt.

Bijzondere cultuurhistorische en esthetische waarde kan worden gehecht aan het ensemble van het Woudagemaal en de brug, die als het ware door de ‘zichtas’ van het Streamkanaal met elkaar verbonden zijn. Bij dit ensemble horen de beplanting van de Gemaalweg en de Teroelster Kolk, en het ten oosten van het Streamkanaal.

Oriëntatiepunten/landmarks

De belangrijkste landmarks in het gebied zijn het Woudagemaal met zijn schoorsteen, de brug over het Stroomkanaal en de brug over het Prinses Margrietkanaal. Op een wat lager niveau vervullen bijvoorbeeld het elektriciteitshuisje en de botentakel deze functie. De Corneliahoeve is een mooie markante boerderij die refereert aan de belangrijke agrarische functie van weleer.

Conclusie

Het ensemble van beide kanalen en kunstwerken is zeldzaam in ons land en heeft een buitengewone cultuurhistorische en landschappelijke waarde. De brug maakt onlosmakelijk onderdeel uit van het ensemble. De brug vervult een rol als scheidend èn als bindend element tussen de twee landschappen. De brug is door de bescheiden vormgeving niet dominant ten aanzien van de overige samenstellende onderdelen, zoals het gemaal.

Een zorgvuldige landschappelijke inpassing van de brug over het Streamkanaal is geborgd door het opstellen van een beeldkwaliteitsplan voor de brug.

3.2.2 Archeologie

Ingevolge het "Verdrag van Malta/ Valetta" is het noodzakelijk om te bezien of in het plangebied sprake is van te verwachten oudheidkundige waarden. De Archeologische Monumentenkaart (AMK) geeft een overzicht van alle bekende behoudenswaardige archeologische terreinen in Nederland. Daarnaast geeft de Inventarisatiekaart Archeologische Waarden (IKAW) een globaal overzicht van de mate waarin archeologische resten in een gebied kunnen worden aangetroffen.

Op de IKAW betreft het plangebied grotendeels een gebied met een "lage trefkans".

Het voorliggende bestemmingsplan maakt geen ontwikkelingen mogelijk die het verstoren van de ondergrond mogelijk maken. Om die reden is archeologisch onderzoek achterwege gebleven.