Film-, Park-, Dans-, Verzetswijk en Lumièrepark

3.1 Algemeen

3.1.1 Historie

De geschiedenis voor dit oostelijke deel van Almere Stad begint in Filmwijk Midden in de jaren tachtig. Amsterdam had zich aangediend als stad voor de Olympische Spelen van 1992. Globaal gezien heeft Filmwijk Midden nog veel overeenkomst met het oorspronkelijke plan voor het hier bedachte Olympische dorp!

De ontwikkeling van de wijk begon aan de westkant, aansluitend aan het toekomstige stadshart. Dit eerste deel is als de buitenexpositie, onderdeel van de NWR Bouwrai 1992, zeer bekend geworden. Architecten en bouwondernemingen konden hier hun visie op de toekomst exposeren met als motto 'grensverleggend bouwen'. De bijzondere architectuur werd stedenbouwkundig geaccentueerd door het toepassen van een sterke geometrische vorm: de (halve) cirkel. Het project trekt nog steeds veel belangstelling. Aan de zuidwestflank van de NWR BouwRAI grenst het Lumièrepark, dat toen reeds als bos- en groengebied was aangelegd, maar nog niet als park was ingericht. Nu heeft het Lumièrepark zich ontwikkeld tot een volwaardig park, maar mist een goede verbinding / aanhechting op het naastgelegen stadscentrum. Het zwemstrand aan de zuidzijde is een groot succes.

In Almere Stad Oost heeft de busbaan een belangrijker functie in het stadsbeeld gekregen; niet meer verborgen maar als echte laan in de wijk, geflankeerd door bomenrijen. In de Danswijk is de busbaan en de gracht als een centraal motief van het plan opgenomen.

In de "Structuurvisie Almere Stad oost" wordt een langgerekte groene middenzone geïntroduceerd, waarin ook de hoofdontsluiting voor de auto werd opgenomen. Voor deze lange groene zone langs de Veluwedreef stond de inrichting van landgoed Drienerloo met veel groen model. De gebouwen in de centrale groenstrook liggen willekeurig en scheef als contrast met de aanliggende woonwijken. Dit geldt ook voor de woningen die in deze groenstrook op het meest zuidelijke deel terecht zijn gekomen, ze liggen schots en scheef.

De ontwikkeling van het plangebied begon met de bouw van Filmwijk Noord. Daarna kwamen achtereenvolgens Verzetswijk, Parkwijk Noord, Filmwijk Zuid, Parkwijk Zuid en Danswijk tot stand.

3.1.2 Ruimtelijke dragers

Het onderhavige plangebied is onderdeel van het zuidoost kwadrant van Almere Stad, gelegen tussen het Weerwater en de Hoge Vaart enerzijds en tussen het Hannie Schaftpark / het Bos der Onverzettelijken en de Veluwsekant anderzijds, een gebied van ca 2 km bij ca 2,5 km. De "Structuurvisie Almere-Stad-Oost" uit 1988 vormde uitgangspunt voor ontwikkeling van dit gebied.

Hoofdstructuur

Kenmerkend voor die hoofdstructuur is de sterke geleding van het gebied, die tot uitdrukking komt in een aantal langgerekte noordzuid gerichte zones: drie grotendeels groene zones en twee bredere bebouwde zones. Basis hiervoor is de onderliggende orthogonale polderstructuur, zoals de noordzuidlopende Hoge Vaart en de oostwestlopende hoogspanningszone. De bebouwde zones zijn ongeveer 800 meter breed, de centraal gelegen voornamelijk onbebouwde zone ca 350 meter. De beide flanken worden gevormd door open zones, in het oosten de Hoge Vaart en in het westen het Lumièrepark en het Weerwater.

In de centrale zone ligt de hoofd auto-ontsluiting van het plangebied, de Veluwedreef, die tevens het oostelijk deel van het centrum van Almere Stad bereikbaar maakt. In het zuidelijke deel van deze centrale zone ligt de Veluwedreef aan de oostkant en halverwege, voor de hoogspanningszone, slingert de Veluwedreef naar de westkant van de centrale zone.

De beide bebouwde zones bestaan voornamelijk uit woonbebouwing met enkele bijbehorende voorzieningen, zoals scholen en winkels.

De centrale zone is opgebouwd uit een open, groene parkruimte, waarin bebouwing is opgenomen. Aan de uiteinden, in het noorden en in het zuiden, intensiever bebouwd met vrijstaande woonbebouwing en in het midden extensiever bebouwd met (semi-)openbare gebouwen en voorzieningen. Midden in de centrale zone bevindt zich geen bebouwing. Het noordelijke deel staat bekend onder de naam Ebenezer Howardpark en het zuidelijke deel onder de naam Laterna Magikapark.

De figuur hierna geeft een verbeelding van de hoofdstructuur met de 'rode' en 'groene' zones.

hoofdstructuur

De bebouwingsstructuur van de woongebieden

Het plangebied is overeenkomstig boven geschreven hoofdstructuur onder te verdelen in een aantal plandelen met een onderscheiden bebouwingsstructuur ofwel verkavelingsrichtingen.

verkavelingsrichtingen

Filmwijk vormt de westelijke bebouwde zone en is ca 600 meter breed en 2.500 meter lang. In het midden ligt over de gehele lengte de busbaan, met drie haltes. Filmwijk heeft een oostwest-oriëntatie in de verkaveling van de bouwblokken, met uitzondering van het noordelijke deel, aansluitend aan het centrum. Daar wordt de hoofdrichting van het centrum overgenomen en vervolgens via een halve cirkel, waarin de NWR BouwRAI 1992 is gerealiseerd, omgebogen naar de oostwest verkaveling. Het zuidelijke deel, langs het Weerwater heeft daarmee een overzichtelijk stratenpatroon. Lange, licht gebogen straten uitkomend op het Weerwater met aan het Weerwater een 9-tal stadsvilla's, ca 6 bouwlagen, als zoom langs de oever. Op een markante plek, daar waar het water naar binnenkomt en het Lumièrepark eindigt met het Lumièrestrand, staat een hoogbouwflat bestaande uit 18 bouwlagen.

Verzetswijk, Parkwijk en Danswijk vormen de oostelijke bebouwde zone. Deze is ca 800 meter breed en 2.500 meter lang met in het midden over de gehele lengte de busbaan met een viertal haltes. Als onderdeel van de hoofdopzet vormen ze één geheel, maar worden in de dwarsrichting, oost-west, doorsneden door een aantal infrastructuurlijnen. Van noord naar zuid zijn dat achtereenvolgens de spoorlijn met station Parkwijk, de hoogspanningszone en de Hagevoortdreef, die het oostelijk gelegen Tussen de Vaarten ontsluit.

Verzetswijk is opgebouwd uit een vijftal deelgebieden, die ieder hun eigen specifieke verkavelingopzet hebben. Het westelijke deel bestaat uit vrije kavels in een losse opzet en sluit eigenlijk de centrale middenzone af ten noorden van de spoorlijn. De vier overige delen van Verzetswijk vormen vier kwadranten van laagbouwwoningen, ieder verschillend verkaveld. Nabij het station ligt een strook met een zestal middelhoge (7 bouwlagen) woonblokken als een accent centraal in de wijk. Aan de westkant geflankeerd met een vijftal losse kantoorvilla's in 4 bouwlagen langs de spoorlijn.

Parkwijk ligt aan de zuidkant van de spoorlijn en ligt op een draaipunt van de twee hoofdrichtingen, die van het stadscentrum en die van de hoofdrichting van Stad-Oost. De Parkwijklaan vormt als het ware de navelstreng die de wijk met het stadscentrum verbindt. Aansluitend aan het station ligt een bouwstrook, waarin het wijkcentrum, aan een parkachtige ruimte rondom de gracht. Een zestal middelhoge woonblokken aan de westkant en een viertal aan de oostkant in een transparante setting liggen ter weerszijden van de gracht. Op die manier worden Verzetswijk en Parkwijk ruimtelijk aan elkaar verbonden en krijgt het centrum van Parkwijk een groen karakter overeenkomstig de naam van het gebied. Aan het eind van de gracht ter afsluiting van de centrumstrook, ligt aan de zuidkant het zorgcentrum Polderburen. Het zuidelijk deel van Parkwijk, tussen hoogspanning en Hagevoortdreef, is als een geheel met Danswijk ontworpen.

Danswijk is binnen de 'strakke' structuur van Stad-Oost ontworpen, maar door de busbaan, de gracht en een fietsroute midden in het gebied aan elkaar te koppelen en er een slingerend verloop aan te geven is een verbijzondering aangebracht. Bovendien is dit centrale deel verlaagd aangelegd. Deze vallei is binnen Danswijk een ruimtelijk structurerend element waaraan dan ook de voorzieningen, school en supermarkt, zijn gekoppeld.

De voorzieningen

In het plangebied is een aantal voorzieningen opgenomen, zowel in de woongebieden als in de parkgebieden. Nabij station Parkwijk is een buurtwinkelcentrum aanwezig met een supermarkt en een aantal kleinere winkels, horeca en andere voorzieningen, zoals een buurthuis, een school en een kerk. In de zuidelijke delen van Filmwijk en Danswijk zijn ook buurtcentra aanwezig. In de centrale zone liggen voorzieningen op stad- en wijkniveau, zoals twee scholengemeenschappen, een tennispark, een kerk, een zorginstelling ('de Meergaard') en een telefooncentrale.

Groen- en waterstructuur

De groene zones

Het Lumièrepark wordt aan drie zijden begrensd door water en vormt zo als het ware een schiereiland langs de oever van het Weerwater. Haar grootste kwaliteit haalt het park uit de ligging in de nabijheid van het stadscentrum. Aan de oostzijde grenst het park aan Filmwijk met op de grens een kenmerkende vierrijige lindelaan, waarin een fietsroute is opgenomen. Deze laan buigt in het noorden af naar het stadscentrum en vormt als zodanig één van de belangrijkste structuurdragers van het park, als het ware de ruggengraat. In het park is een aantal deelgebieden te onderscheiden: de grote open parkruimte rondom de uitzichtheuvel, de meer besloten ruimte ten zuiden van de hoogspanningszone, het natuureiland, waar natuurlijke processen zo weinig mogelijk gestoord worden en tenslotte de landtong, waarop het drukgebruikte strand ligt.

Het Ebenezer Howardpark en het Laterna Magikapark vormen de centrale zone. Hierbij stond een campusachtige setting voor ogen. Veel groen en een bomenweide met daarin losse gebouwen. De geluidswal langs de Veluwedreef is daarbij voorzien van een zo dicht mogelijke bosbeplanting, terwijl de zijde aan de woonwijk middels een bomenraster een soort van vitrage vormt tussen de losse bebouwing in de centrale open ruimte en de wijk.

In het noordelijke Ebenezer Howardpark ligt de Veluwedreef aan de westzijde van het gebied, zodat het park aansluit bij de woonwijk Parkwijk en als uitloop functioneert. In dit deel, dat overigens niet of nauwelijks als park wordt beleefd, liggen diverse gebouwen met verschillende functies. Deze gebouwen staan in een losse setting in het groen, als het ware als strooigoed neergevleid. Ieder gebouw met een eigen richting en bouwhoogte, waarbij de markante hoogbouw van de woontoren, ca 45 meter, opvallend is.

Het Laterna Magikapark vormt het zuidelijke deel van de centrale zone en ook hier ligt als strooigoed een aantal gebouwen, zoals scholen en andere voorzieningen, waaronder een tennispark. Het open parkgedeelte dient als uitloopgebied voor de aangrenzende wijken Filmwijk en in mindere mate ook voor Danswijk, hoewel de Veluwedreef, hier oostelijk in de centrale zone gelegen, tussen ligt. In het zuiden, tegen Veluwsekant aan, ligt als een enclave een woongebied met twee woonhoven in laagbouw, de Bert Haanstrahof en de Ed van der Elskenhof.

De "oevers van de Hoge Vaart" vormen de oostelijke rand van het onderhavige plangebied en hebben een bescheiden rol als uitloopgebied, maar zijn wel karakteristiek als onderdeel van de hoofdstructuur van Almere-Stad-Oost.

Overige groen- en waterstructuur

De groen- en waterstructuur zijn belangrijke dragers voor de ruimtelijke structuur in algemene zin van het plangebied. Zowel in de eerder beschreven hoofdlijnen als in de op bouw van de onderliggende plandelen, cq woonwijken. Te onderscheiden is een aantal aspecten:

• 1. als centrale landschappelijke drager, de verbinding tussen het Bos der Onverzettelijken ten noorden en het Stadsbos Almeerderhout ten zuiden van het plangebied.
• 2. als een groene laag in de geleding van de plandelen, waardoor samenhang ontstaat in een vlakken- en lijnenspel door de plandelen heen.
• 3. als plekken in de openbare ruimte, waarin functies en karakteristieke kenmerken bij elkaar komen.
• 4. als groene pitten in de plandelen die de voorzieningenstructuur en de buurtplantsoenen ondersteunt.
• 5. als verbindende, landschappelijke waterlaag in de waterstructuur van grachten door de diverse plandelen heen.

3.1.3 Welstand

Het huidige welstandsbeleid is vastgelegd in de Welstandsnota voor Almere. Deze is in 2007 integraal herzien en vastgesteld. In de nota wordt een viertal welstandsniveaus beschreven: welstandsvrij, basistoets, basistoets plus en uitgebreid.
Het onderhavige plangebied valt vrijwel geheel binnen de criteria van de basistoets. Ook de noordelijk in de Filmwijk gelegen NWR Bouw RAI 1992 maakt hier integraal deel van uit. De zones langs de hoofdinfrastructuur zoals de spoorlijn, de Veluwedreef, de Cinemadreef, de Vrijheidsdreef en de Hagevoortdreef vallen onder het basistoets plus regime.

Voor de basistoets is een aantal criteria opgesteld, dat gerelateerd is aan het type van de bebouwing, de zogenoemde genrecriteria. Er wordt vooral gekeken of de "nieuwbouw" past in de directe omgeving. De basis plustoets voor de infrastructuur kijkt vooral naar representativiteit van de bebouwing naar de infrastructuur toe.