Bestemmingsplan Poelestraat-achterzijde

6.1 Archeologie

Gelet op de ontstaansgeschiedenis van Groningen (zie hoofdstuk 2) behoort het gebied Grote Markt-oostzijde tot de belangrijkste archeologische gebieden in de gemeente Groningen. De kans is echter groot dat delen van het bodemarchief in het plangebied verstoord of verdwenen zijn, mede als gevolg van ingrepen in de bodem bij de wederopbouw. Voor de gehele binnenstad van Groningen geldt dat het plaatselijk niet meer intact is en het bodemarchief verstoord zo niet vernietigd is. Grote delen van dit bodemarchief zijn verstoord bij de aanleg van rioleringen, kabels en leidingen in de publieke ruimten en bij bouwwerkzaamheden op de bouwkavels.

Op basis van gegevens van verschillende bronnen is het waarschijnlijk dat in het algemeen in de binnenstad naar schatting nog 50% van het oorspronkelijk bodemarchief resteert en onder de openbare ruimten naar schatting nog slechts 25%. Verreweg het grootste deel van het vernietigde bodemarchief is niet gedocumenteerd. Dit geldt ook voor de gebieden die na 1945 opnieuw zijn opgebouwd. Vanaf 1987 wordt er structureel opgegraven op bedreigde locaties. In afbeelding 7 is de geschatte mate van verstoring van het bodemarchief ter plaatse van het plangebied weergegeven.

Afb. 7 Archeologische kwaliteit en kwantiteit (Bron: ROEZ, Rijksuniversiteit Groningen, RACM en Archis II)

Beschrijving waarnemingen en opgravingen

In het studiegebied zijn enkele waarnemingen gedaan en opgravingen uitgevoerd, waarvan de meest relevante hier zijn opgenomen (bijgehouden tot zomer 2009; de nummers verwijzen naar afb. 8) en de resultaten beknopt zijn beschreven.

Opgravingen

1. In de Schoolstraat heeft in 1984 een onderzoek plaatsgevonden voorafgaand aan bouw- en sloopwerkzaamheden. Er zijn sporen vanaf de volle middeleeuwen gevonden (Archisonderzoeksmelding 586, met centrumcoördinaten 234.050/581.990).

2. Tussen het Martinikerkhof en de Kreupelstraat vond in 1987 en 1989 een opgraving plaats (Archis-onderzoeksmeldingen 536 en 570). Op akkerland uit de Volksverhuizingstijd blijkt vanaf de vroege middeleeuwen tot aan heden gewoond.

3. In de Popkenstraat heeft in 2003 een opgraving plaatsgevonden, vanwege het ingraven van een ondergrondse afvalcontainer. (Archis-onderzoeksmelding 4075, centrumcoördinaten 234.025/582.037). Onder 19e-eeuwse bebouwing op een 17e-eeuwse fundering bevonden zich twee oost-west georiënteerde sloten, die een oudere sloot haaks oversneden (datering: vanaf ca 13e eeuw).

4. In de straat Martinikerkhof heeft in 1996 een onderzoek plaatsgevonden vanwege o.a. het planten van bomen (Archis-onderzoeksmelding 1605, 1622 en 1674, coördinaat 233.902/582.050). In twee sleuven werden begravingen vanaf ca de 7e eeuw tot in de 18e eeuw aangetroffen. Ook werden sporen uit de Romeinse tijd gevonden.

5. In Poelestraat 13 heeft in 2007 een archeologische begeleiding plaatsgevonden (Archis-onderzoeksmelding 24238). Het betreft een begeleiding van het vergroten van een kelder. Er werden sporen uit onder andere de Romeinse tijd en vanaf de 11e eeuw aangetroffen.

6. Op de Grote Markt (oostzijde) heeft in mei 2008 en mei-juni 2009 een opgraving plaatsgevonden ten behoeve van het project Grote Markt Oostzijde (Archis-onderzoeksmelding 26626). De eerste opgraving is recent gereed gemeld. Dit betreft een proefopgraving, waarbij één put is aangelegd. Bij de opgraving werd de keldervloer van het Scholtenhuis, een deel van de fundering van het naastgelegen Huis Panser (een midden 14e-eeuws stenen huis) en een mogelijk oudere houten voorganger aangetroffen. Tevens is een oude akker met grondsporen vanaf circa de 10e eeuw aangetroffen. De opgraving ten noorden daarvan vulde bovenstaand beeld aan.

7. Tijdens de restauratie van de Martinikerk werden in de jaren '60 en '70 van de vorige eeuw inpandig opgravingen verricht (Archismeldingsnummer 9939). Aan de noordzijde van een rijengrafveld werden de palen van een 9e eeuwse kerk gevonden. Deze kerk werd in latere eeuwen vernieuwd in tufsteen en in baksteen.

Waarnemingen

8. Aan de Schoolstraat oostzijde zijn in 1938 drie proefsleuven aangelegd, waarbij twee grachten en de tussenliggende singel werden gesneden (Archis-waarnemingsnummer 238153).

9. De 13e-eeuwse Poelepoort is in 1936 deels blootgelegd (Archis-waarnemingsnummer 238154) en eveneens in 1989 bij rioleringswerkzaamheden (Archis-meldingsnummer 573).

10. Bij die laatste gelegenheid werden verder in de Poelestraat wegverhardingen vanaf de 11e eeuw waargenomen (Archis-onderzoeksmelding 573, centrumcoördinaten 234.050/581.950.

11. In 1945 werden bij het maken van een bouwput op de hoek Grote markt oostzijde en Martinikerkhof zuidzijde begravingen aangetroffen (Archis-waarnemingsnummer 238168). De zuidrand van het Martinikerkhof werd vastgelegd.

Afb. 8 Opgravingen en waarnemingen (Bron: ROEZ, Rijksuniversiteit Groningen, RACM en

Archis II)