Beleidstekst     

2.3.1. Integrale opgaven richting 2030     

We staan voor meerdere maatschappelijke opgaven die een ingrijpende ruimtelijke impact hebben. Denk aan de gevolgen van klimaatverandering, de energietransitie, het behoud van biodiversiteit, de verduurzaming van de landbouw, voldoende woningen, het versterken van een uitnodigend en aantrekkelijk vestigingsklimaat, gezonde en bereikbare steden en een duurzaam economisch groeipotentieel.

Enkele van deze opgaven zijn in de afgelopen jaren aanleiding geweest voor nieuw of aanscherping van provinciaal beleid. Voorbeelden hiervan zijn de Regionale Energiestrategie Drenthe 1.0 en het beleid voor zonneparken, de Drentse Woonagenda, de Economische Koers Drenthe 2020-2023, de Natuurvisie ‘Gastvrije Natuur 2040'. Ook zijn het Mobiliteitsprogramma 2021-2030 en het Regionaal Waterprogramma Drenthe 2020-2027 vastgesteld.

Voor andere opgaven is beleid in ontwikkeling. Denk bijvoorbeeld aan de ontwikkeling van het stikstofbeleid en de betekenis voor o.a. de landbouw in Drenthe, de ontwikkeling van verstedelijkingsstrategieën voor Groningen en Zwolle, en de ontwikkeling van klimaatbeleid en het versterken van de economische structuur. Aan deze vraagstukken werken we volop door, om uiteindelijk als beleid te laten landen in de Omgevingsvisie.

2.3.2. Ambities en provinciaal belang ruimtelijke kwaliteit     

Kernkwaliteiten

De kernkwaliteiten zijn de kwaliteiten die bijdragen aan de identiteit en aantrekkelijkheid van Drenthe. Het provinciaal belang is het behouden en, waar mogelijk, ontwikkelen van de kernkwaliteiten. De kernkwaliteiten zijn landschap, natuur, cultuurhistorie, archeologie, aardkundig erfgoed en rust (stilte en duisternis). In hoofdstuk 4 is het beleid voor deze kernkwaliteiten nader uitgewerkt.

Zorgvuldig Ruimtegebruik

Wij gaan zuinig en zorgvuldig om met onze ruimte. Veel ingrepen in de ruimte hebben gevolgen voor de langere termijn en beperken ontwikkelingsmogelijkheden in de toekomst. Het zorgvuldig gebruiken van de ruimte is van provinciaal belang.

Milieu- en leefomgevingskwaliteit

Het beschermen van de milieukwaliteit van de leefomgeving is veelal op Europees en nationaal niveau geregeld. Daarbij zijn diverse taken en verantwoordelijkheden bij de provincies neergelegd. Deze taken, gericht op het beschermen van de kwaliteit van lucht, water en bodem en het verbeteren van verkeersveiligheid, waterveiligheid en externe veiligheid, zijn van provinciaal belang.

2.3.3. Ambities en provinciaal belang robuuste systemen     

Robuuste systemen en multifunctionele gebieden

Het is van provinciaal belang dat nieuwe ontwikkelingen geen significant effect hebben op het functioneren van de hoofdfuncties natuur, landbouw, water en de sociaaleconomische functies wonen, werken, energie, recreatie en toerisme, bodem en ondergrond en mobiliteit. We streven naar ontwikkelingen die bijdragen aan de robuustheid van de systemen.

In de multifunctionele gebieden is een goede verweving en combinaties van de functies landbouw, natuur, water, recreatie en ruimtelijke kwaliteit van provinciaal belang. Wij streven in de multifunctionele gebieden naar een economische ontwikkeling van het landelijk gebied mét behoud en, zo mogelijk ontwikkeling, van de kernkwaliteiten.

Robuust sociaaleconomisch systeem:

Economische ontwikkeling en werkgelegenheid

Om werkgelegenheid te behouden en nieuwe te creëren, streven wij naar de ontwikkeling van een dynamische, vitale en zichzelf vernieuwende, regionale economie. Een belangrijke voorwaarde daarvoor is het bieden van voldoende, gevarieerde, aantrekkelijke en vitale vestigingsmogelijkheden voor het bedrijfsleven op regionale bedrijventerreinen en andere stedelijke werklocaties. Deze locaties moeten goed bereikbaar zijn. Daarnaast wijzen we locaties aan voor milieuhinderlijke bedrijvigheid.

In het landelijk gebied willen we voldoende ontwikkelingsmogelijkheden bieden voor landbouw, recreatie en toerisme. Het regionale economische vestigingsklimaat is voor ons van provinciaal belang.

De ontwikkeling van de radioastronomie in Drenthe en het voorkomen van verstoring van waarnemingen, is voor ons van provinciaal belang. Bij ontwikkelingen binnen de verstoringsgevoelige zones is voor ons het waarborgen van een goede, storingsvrije ontvangst van signalen uit het heelal leidend.

Steden en stedelijke netwerken

De stedelijke centra maken Drenthe voor haar inwoners en voor bezoekers extra aantrekkelijk. Wij streven naar steden met een onderscheidende identiteit, gebaseerd op historische kenmerken of gebiedskenmerken. Deze differentiatie is van provinciaal belang. Dat geldt ook voor ontwikkelingen die bijdragen aan het bruisende karakter van de steden.

Van provinciaal belang is dat de stedelijke netwerken ‘robuust’ zijn. We streven naar netwerken van steden die samenhangen, samenwerken en complementair zijn. Dit is nodig voor een toekomstbestendige ontwikkeling van mobiliteit, woon- en werklocaties, werkgelegenheid en voorzieningen. Binnen de steden en stedelijke netwerken zien we daarbij grote opgaven liggen zoals de vergroening, klimaatadaptie en de energietransitie.

Wonen en demografie

Wij streven naar aantrekkelijke, gevarieerde en leefbare woonmilieus die voorzien in de woonvraag. Het maken van bovenlokale afspraken hierover is van provinciaal belang. Gemeenten werken hun aandeel in het woonaanbod en de woonmilieus uit in de gemeentelijke woonplannen. Zij houden daarbij rekening met de huidige kernenstructuur in de gemeente en de behoefte aan verschillende woonmilieus.

Onze provincie kent gebieden waar sprake is van bevolkingsgroei en gebieden waar sprake is van structurele bevolkingsdaling. Dalende bevolkings- en huishoudensaantallen kunnen leiden tot ongewenste concurrentie tussen overheden om inwoners en bedrijven. Dit vraagt om een bovenlokale visie op de ruimtelijke inrichting. Wij willen de effecten van demografische ontwikkeling samen met de gemeenten, woningbouwcoöperaties en het Rijk in goede banen leiden. Het is van provinciaal belang om een adequate strategie te ontwikkelen voor krimpgebieden, met aandacht voor wonen, voorzieningen, leefbaarheid, bereikbaarheid en arbeidsmarkt.

Vrijetijdseconomie

Vrijetijdseconomie is een belangrijke economische pijler voor Drenthe. Drenthe moet aantrekkelijk blijven voor recreanten en toeristen. Wij bieden daarom voldoende ontwikkelingsmogelijken voor recreatie en toerisme. Van provinciaal belang is het verbeteren en vernieuwen van het bestaande aanbod van verblijfs- en dagrecreatie en van de toeristisch recreatieve infrastructuur.

Mobiliteit en bereikbaarheid

Voor onze ambities op het gebied van wonen, werken en recreëren moet onze provincie veilig en goed te bereiken zijn, ook internationaal. Wij creëren voorwaarden voor een duurzame en innovatieve ontwikkeling van de mobiliteit. De samenhang en betrouwbaarheid van (inter-)regionale netwerken voor auto, openbaar vervoer, fiets en goederenvervoer over weg, spoor en water zijn van provinciaal belang, evenals de verknoping met de (inter-)nationale netwerken. Daarnaast is een hoogwaardige digitale bereikbaarheid van groot belang voor de sociaaleconomische ontwikkeling van Drenthe.

Energietransitie

Onze ambitie is een betrouwbare en betaalbare energievoorziening met een beperkte uitstoot van broeikasgassen. Wij willen dat Drenthe in 2050 volledig energieneutraal is. Dit vraagt om een overgang van het gebruik van fossiele energie naar hernieuwbare energie. Van provinciaal belang is het benutten van de mogelijkheden voor duurzame energieproductie en –distributie, onder andere door het bieden van voldoende mogelijkheden voor initiatieven voor energieopwekking. Ook het besparen van energie, en de energie-infrastructuur zijn van provinciaal belang. De provincie stelt kaders en voert zo nodig regie over de ruimtelijke ontwikkeling.

Gebruik bodem en ondergrond

Het Drentse landschap is gevormd door natuurlijke processen van vele miljoenen jaren én door het menselijke gebruik van de bodem en de ondergrond. Al generaties lang worden de bodem en ondergrond benut voor vele doeleinden. Dat maatschappelijk gebruik moet in balans zijn met de draagkracht van het natuurlijk systeem. Het duurzaam gebruik en beheer, zodat er geen onherstelbare schade aan bodem en ondergrond optreedt, is van provinciaal belang.

Robuust landbouwsysteem

Het is van provinciaal belang dat de landbouw in de provincie voldoende ontwikkelingsmogelijkheden heeft.

Robuust Natuursysteem en Natuurnetwerk Drenthe

We werken aan de ontwikkeling van het Natuurnetwerk Nederland (NNN) waarbinnen ook de Natura2000 gebieden liggen. Wij zetten in op het realiseren van het NNN voor de instandhouding en het versterken van de biodiversiteit, conform de afspraken met het Rijk in het Natuurpact. De kwaliteit van de natuur binnen het robuuste natuursysteem (NNN + Natura2000-gebieden) is mede afhankelijk van het de kwaliteit van de natuur daarbuiten. De natuur buiten het NNN noemen we het Natuurnetwerk Drenthe (NND). Concreet hebben we het dan over de natuurkwaliteit in het robuust landbouwsysteem, het watersysteem en het sociaaleconomisch systeem. Onze ambitie voor het Natuurnetwerk Drenthe is om de basiskwaliteit natuur op orde te hebben. Daarmee dragen we bij het aan behouden en versterken van de biodiversiteit in Drenthe.

Robuust watersysteem

Wij streven naar een leefomgeving die de veranderingen in het klimaat van zowel de geleidelijke temperatuurveranderingen als de intensievere weersextremen kan opvangen. Een robuuste inrichting van het watersysteem is hiervoor cruciaal. Het watersysteem moet ruimte hebben om water te kunnen bergen om wateroverlast te voorkomen en ruimte om water vast te kunnen houden zodat het benut kan worden in droge perioden.

De provincie stelt doelen voor grond- en oppervlaktewater vast en draagt zorg voor de ruimtelijke vertaling van het waterbeleid. Deze beleidsverantwoordelijkheid is van provinciaal belang.

Multifunctionele gebieden

Op veel plekken in de provincie komen verschillende gebruiksfuncties samen. Een goede verweving van deze functies is van provinciaal belang. Het gaat ons hierbij om het verbinden van stad en land, het verweven van landbouw, natuur en water in het landelijk gebied en het benutten van de kernkwaliteiten voor de economische ontwikkeling.

2.3.4. Visiekaart Drenthe 2030     

De ligging en de ontwikkeling van de robuuste systemen en de multifunctionele gebieden zijn opgenomen op de Visiekaart 2030. De kaart geeft daarmee een samenhangend perspectief op gewenste ruimtelijke ontwikkeling van Drenthe.

3.3.1. Instrumenten gericht op samenwerking en informatie overdracht     

Wij voeren onze Omgevingsvisie adaptief en ontwikkelingsgericht uit. Dit betekent dat het accent ligt op mogelijkheden, in plaats van op onmogelijkheden. Daarbij past een samenwerking op basis van gelijkwaardigheid en vertrouwen én een multidisciplinaire benadering.

We gaan terughoudend om met de inzet van juridische instrumenten uit de Omgevingswet, zoals instructieregels voor ruimtelijke plannen in de verordening. Het formele instrumentarium leidt in onze ogen tot een hiërarchische relatie tussen provincie, gemeenten en andere partners en staat daarmee een aanpak op basis van gelijkwaardigheid in de weg.

Wij gaan ervan uit dat onze partners ons beleid respecteren en deze laten doorwerken in hun eigen omgevingsbeleid. In principe zullen we alleen kiezen voor de inzet van meer dwingende instrumenten, wanneer blijkt dat samenwerking tot onvoldoende resultaat leidt.

Relatiebeheer en planadvisering

Sinds 2010 voeren wij met onze gemeenten relatiebeheer dat gebaseerd is op gelijkwaardigheid tussen gemeente en provincie. Het centrale doel hiervan is om in een zo vroeg mogelijk stadium in gesprek te raken over ruimtelijk-economische planontwikkeling en (inter-)provinciale en gemeentelijke beleidsdoelen. Dit vroegtijdige overleg verrijkt het planproces en voorkomt problemen achteraf. Het vergroot wederzijds begrip en vertrouwen en mogelijke misverstanden worden vroegtijdig weggenomen. Met de waterschappen kennen wij een vergelijkbare vorm van relatiebeheer.

Ook bij de advisering over gemeentelijke ruimtelijke plannen zetten we in op vroegtijdig overleg. De inzet is dat gemeenten zo vroeg mogelijk in het planproces signaleren of er provinciale belangen in het geding zijn, en daarover contact met ons zoeken. Vanuit de houding ‘ja, mits’ wordt vervolgens meegedacht hoe ruimtelijke plannen zo goed mogelijk in samenhang met de provinciale belangen kunnen worden uitgevoerd.

Het relatiebeheer en de planadvisering heeft de afgelopen jaren een zichtbare bijdrage geleverd aan het borgen en bereiken van provinciale belangen. De relatiebeheerders en de planadviseurs bouwen aan duurzame relaties met gemeenten, zowel ambtelijk als bestuurlijk. Met als resultaat dat er in Drenthe nauwelijks sprake is van formele procedures tussen provincie en gemeenten.

Doorontwikkeling Combinatiemodel in Inspiratiewerkplaatsen

De opgaven en ambities met betrekking tot de energietransitie, klimaatverandering, behoud van biodiversiteit, economische ontwikkeling, de landbouw, woningbouw en veranderende mobiliteit zijn allen urgent. Deze ontwikkelingen kunnen ingrijpende ruimtelijke impact hebben en de nodige dilemma's met zich meebrengen. Dilemma's waarbij belangen van inwoners, bedrijven, maatschappelijke organisaties en medeoverheden gemoeid kunnen zijn.

Om tot oplossingen te komen moeten keuzes worden gemaakt. In 2018 hebben wij het instrument Combinatiemodel geïntroduceerd om samen met onze samenwerkingspartners integrale oplossingen te vinden voor complexe vraagstukken. Het Combinatiemodel is te gebruiken als één of meerdere provinciale belangen in het geding zijn. Daarbij zoeken we naar een oplossing die voor dat specifieke gebied verschillende belangen dient én ruimtelijke kwaliteit oplevert. De Drentse kernkwaliteiten zijn daarbij kaderstellend en vormen onze inspiratie om te komen tot een ontwikkeling die passend is bij Drenthe.

Het gedachtengoed van het Combinatiemodel is in de afgelopen periode doorontwikkeld in Inspiratiewerkplaatsen waarin met partners wordt gewerkt aan complexe vraagstukken. Methodieken voor het ontwerpend onderzoeken van opgaven, het analyseren van een gebied, het inventariseren van belangen en het ontwerpen van oplossingen zijn verder uitgedacht en toegepast. We blijven Inspiratiewerkplaatsen inzetten om samen met onze partners het gedachtengoed van het Combinatiemodel toe te passen en door te ontwikkelen.

Commissie voor de Leefomgeving (cieL)

De Commissie voor de Leefomgeving is een onafhankelijke commissie die door Gedeputeerde Staten, Provinciale Staten maar ook door onze partners kan worden ingeschakeld voor een procesadvies. De cieL wordt bij voorkeur aan de voorkant van het beleidsproces om advies gevraagd. De cieL ontwikkelt haar adviezen en beleidsimpulsen op een slimme en creatieve manier. De voorzitter en haar leden nemen elk hun netwerk en kennisdomein mee. Informatie over de samenstelling van de commissie is te vinden op de website van de Provincie Drenthe.

Regiocoördinatie

Om te komen tot een meer integrale uitvoering van onze opgaven, en om ervoor te zorgen dat we binnen de provincie goed op de hoogte zijn van elkaars inzet en betrokkenheid bij ontwikkelingen in het veld, zetten we regiocoördinatie in. Regiocoördinatoren houden overzicht op de verschillende processen, programma's en projecten in drie deelgebieden, zorgen voor de verbinding tussen collega's en zetten in op meer samenhang in de uitvoering.

Noord-Drenthe

De opgaven voor Noord-Drenthe zijn grotendeels te realiseren binnen de samenwerking in Regio Groningen – Assen, het Gebiedsprogramma Groningen Airport Eelde, het Nationaal Park Drentsche Aa, UNESCO Global Geopark de Hondsrug, UNESCO Werelderfgoed Koloniën van Weldadigheid, component Veenhuizen en de gebiedsprocessen in het kader van het Programma Natuurlijk Platteland. We zetten in op een robuust stedelijk netwerk met een duurzaam functionerend beek- en esdorpenlandschap. Nationaal Park Drentsche Aa beslaat een compleet beekecosysteem, van bron tot benedenloop.

Zuidwest Drenthe

Met onze partners hebben we een samenwerkingsagenda in Zuidwest Drenthe. In deze agenda worden opgaven in het gebied met elkaar verbonden. We werken in dit gebied aan de ontwikkeling van de nationale parken in samenhang met het omliggende landschap. Het doel is het ecologisch en toeristisch optimaal inrichten van het gebied, waarbij samenhang in internationaal hoogwaardige water- en natuurkwaliteit voorop staat. Daarbij wordt rekening gehouden met de aardkundig erfgoed en archeologische en cultuurhistorische waarden in het gebied, waaronder UNESCO Werelderfgoed Koloniën van Weldadigheid, component Frederiksoord-Wilhelminaoord. Ook ontwikkelingen in de regio Zwolle zijn relevant voor de ruimtelijke ontwikkeling van Zuidwest Drenthe.

Zuidoost Drenthe

Voor de opgaven in Zuidoost Drenthe werken wij met onze partners aan de Regiodeal Zuid- en Oost-Drenthe. We werken hier aan diverse uitdagingen op het gebied van werken, wonen en welzijn. De Regiodeal geeft ons de mogelijkheid om versneld een positieve ontwikkeling op gang te brengen. Daarnaast werken we aan het versterken van het vestigingsklimaat van de maakindustrie onder de titel ‘Dutch TechZone Zuid Drenthe’, werken we met de Agenda voor de Veenkoloniën aan het vergroten van de innovatiekracht van de landbouw en vinden gebiedsprocessen plaats in het kader van het Programma Natuurlijk Platteland.

3.3.2. Financiële instrumenten     

Financiële instrumenten die we inzetten voor de ruimtelijke ontwikkeling van Drenthe zijn o.a. grondbeleid en subsidies. Wij voeren vooralsnog een terughoudend grondbeleid dat zich met name richt op doelen in het landelijk gebied, zoals agrarische structuurverbetering en de realisatie van het Natuurnetwerk Nederland, en de provinciale infrastructuur. Ons beleid is vastgelegd in de Nota Grondbeleid, welke in 2022 geactualiseerd wordt.

We beschikken over een breed palet aan subsidiemogelijkheden. Ons online subsidieloket geeft informatie over de verschillende mogelijkheden. Voorbeelden zijn subsidiemogelijkheden voor Herstructurering Ruimtelijke Kwaliteit (HRK) en subsidies voor gemeenten gericht op het verbeteren van de binnensteden. Daarnaast zijn er mogelijkheden om initiatieven met een incidentele subsidie te ondersteunen.

3.3.3. Regelgeving     

Provinciale Omgevingsverordening Drenthe

Een belangrijk uitvoeringsinstrument van de Omgevingsvisie is de Provinciale Omgevingsverordening. Het uitgangspunt van de Omgevingsverordening is om zo min mogelijk regels op te leggen. Bij het formuleren van regels hanteren wij o.a. de volgende criteria:

• Motivatie van de noodzaak voor een provinciale regeling en de toegevoegde waarde van de regeling om het gewenste effect te bereiken;
• De handhaafbaarheid van de regeling, rekening houdend met maatschappelijk draagvlak, en objectieve en werkbare regels;
• De impact op de bestuurslast.

Overige instrumenten uit de Omgevingswet

Projectbesluit

Een projectbesluit is onder de Omgevingswet het instrument voor het Rijk, de provincie of het waterschap om een project te realiseren dat onder hun verantwoordelijkheid valt. Het gaat daarbij om complexe projecten, zoals infrastructuurprojecten, windparken of waterberging. Een projectbesluit coördineert de besluitvorming die nodig is om een dergelijk project te realiseren. Dit betekent dat een projectbesluit het omgevingsplan rechtstreeks wijzigt indien het project hier niet binnen past en dat het ook alle toestemmingen (omgevingsvergunningen) bevat die nodig zijn voor de realisering en instandhouding van het project. Een projectbesluit is bedoeld om op een pragmatische wijze de besluitvorming ‘sneller beter’ te laten plaatsvinden. Dit moet ertoe leiden dat er in potentie slechts één projectbesluit nodig is om een project te realiseren. Op provinciaal niveau zijn gedeputeerde staten bevoegd tot vaststelling van een projectbesluit. Dit is een belangrijk verschil met het provinciaal inpassingsplan (PIP) onder de Wro, waarbij provinciale staten het bevoegd zijn.

Provinciale instructie, zienswijze en reactieve interventie

De gemeenteraad kan via een provinciale instructie worden verplicht om binnen een bepaalde termijn een omgevingsplan vast te stellen. Ook hebben we de mogelijkheid om een zienswijze of bezwaarschrift in te dienen. Daarmee kunnen we ervoor zorgen dat een omgevingsplan geen conflict oplevert met de provinciale belangen. Via een reactieve provinciale interventie kunnen we ervoor zorgen dat een bepaald onderdeel van een gemeentelijk omgevingsplan niet in werking treedt. Specifiek voor gemeentelijke omgevingsvergunningen waarmee wordt afgeweken van het omgevingsplan verdwijnt de mogelijkheid om een reactieve interventie te geven. In de plaats daarvan kunnen gedeputeerde staten gevallen aanwijzen waarbij het college van burgemeester en wethouders verplicht is advies en instemming te vragen alvorens de omgevingsvergunning kan worden verleend. Deze nieuwe systematiek heeft te maken met het feit dat omgevingsvergunningen onder de Omgevingswet binnen 8 weken moeten worden verleend. Een zienswijzemoment is hiermee niet meer aanwezig. Het onthouden van instemming door gedeputeerde staten komt in de praktijk neer op het plegen van een reactieve interventie.

Wij zetten deze instrumenten alleen in als overleg en samenwerking met de gemeenten onvoldoende oplevert, wanneer gemaakte afspraken niet worden nagekomen en het voor een goede ruimtelijke ontwikkeling noodzakelijk is.

4.2.1. Kernkwaliteit landschap     

Definitie Landschap Landschap is dat we om ons heen zien; het waarneembare deel van de aarde. Het landschap wordt bepaald door de onderlinge samenhang en wederzijdse beïnvloeding van de natuur (klimaat, reliëf, water, bodem, plan en dier) en de mens. Landschap wordt dus bepaald door natuur en cultuur. Het landschap is geen statisch gegeven, want natuur en cultuur zijn voortdurend in beweging. Alleen al het feit dat het landschap voor een groot deel uit levend materiaal bestaat, maakt dat het landschap van seizoen tot seizoen en van jaar tot jaar verandert. Bovendien zijn veranderingen in onze cultuur – de manier waarop wij onze ruimte gebruiken- in het landschap terug te vinden. Oude elementen vormen samen met moderne elementen (antennemasten, windmolens, pijpleidingen, zonneakkers, hoogspanningsmasten) het landschap.

De kwaliteit en de diversiteit van het Drentse landschap dragen sterk bij aan een aantrekkelijk milieu om in te wonen, te werken en te recreëren. Landschap is één van de zes kernkwaliteiten van Drenthe. De identiteit van het Drentse landschap wordt bepaald door de ontstaansgeschiedenis en de diversiteit aan landschapstypen. De provincie richt zich op het in stand houden en versterken van het landschap als economisch, ecologisch en cultureel kapitaal. Onze ambitie is een Drents landschap waarin de verscheidenheid in landschapstypen en -onderdelen zich blijvend manifesteert. De landschapstypen met de bijbehorende landschapskenmerken willen we in samenhang behouden en versterken. Daarmee wordt gestreefd naar een Drents landschap waarin het grondgebruik, het type natuur en het landschapsbeeld past bij de (ontwikkelings-)geschiedenis van het landschap. Vanuit dat perspectief wil de provincie keuzes voor nieuwe ontwikkelingen in het landschap blijvend mogelijk maken.

Onze doelstellingen voor de kernkwaliteit landschap zijn het behouden en versterken van:

• de ruimtelijke afwisseling van landschapstypen;
• de karakteristieke kenmerken van de verschillende landschapstypen die we in Drenthe onderscheiden:
• de karakteristieke macrogradiënten van het Drents Plateau in relatie tot de aangrenzende en lager liggende veengebieden.

Binnen Drenthe zijn zes landschapstypen te onderscheiden:

1. Esdorpenlandschap;
2. Esgehuchtenlandschap;
3. Wegdorpenlandschap van de laagveenontginning;
4. Wegdorpenlandschap van de randveenontginning;
5. Landschap van de veenkoloniën;
6. Landschap van de Koloniën van Weldadigheid (UNESCO Werelderfgoed, zie 4.2.3.3).

Het doel is deze landschapstypen van Drenthe herkenbaar, beleefbaar en leesbaar te houden. De verschillende landschapstypen zijn nader omschreven, en het bijbehorende provinciaal belang is gedefinieerd. Op de kaart is aangegeven welke landschappelijke kenmerken en structuren van provinciaal belang zijn.

Naast de landschapstypen, hanteren we specifiek beleid voor enkele zichtbare overgangen in het landschap te weten de macrogradiënt (overgangen in het landschap met veel reliëf), de wegpanorama’s, de stads en dorpsranden, de harde grens tussen stad en land en hoogbouw.

4.2.2. Kernkwaliteit natuur     

Definitie natuur en biodiversiteit Natuur is een samenhangend geheel van planten, dieren, levensgemeenschappen, bodem- en grondsoorten, water en klimaat. Natuur is een verzamelbegrip. Het varieert van abstract (‘natuur is het kapitaal van Drenthe’) tot meer concreet (‘dat wat je ziet in het Dwingelderveld’). Het varieert van sterk door de mens beïnvloed (tuinnatuur), tot weinig door de mens beïnvloed (regenwoud, Waddenzee) en van weinig complex (zoals een akker) tot erg complex (zoals een levend hoogveen). De soort natuur die op een plaats ontstaat of ontwikkeld kan worden, hangt samen met het klimaat, de waterhuishouding en de bodem- en grondsoorten (abiotische factoren). Planten- en dierensoorten (biotische factoren) beïnvloeden elkaar onderling en kunnen op hun beurt de abiotische factoren beïnvloeden. Het wijzigen van een enkele abiotische of biotische factor kan een reeks gebeurtenissen in gang zetten, die kunnen leiden tot veranderingen in een levensgemeenschap of zelfs in het klimaat. Duurzame levensgemeenschappen (ecosystemen) zijn bestand tegen het wegvallen of het wijzigen van een enkele factor. Voor dergelijke systemen wordt ook wel de term ‘robuust’ gebruikt. Biodiversiteit betreft de verscheidenheid aan soorten en genen en is een indicatie voor de gezondheid van een ecosysteem. Ecosystemen, waarin dieren en planten samenleven zijn essentieel voor productie van zuurstof, afbraak van organisch materiaal, bestuiving van planten, waterzuivering en vele andere zogenaamde ecosysteemdiensten. Ook de mens is dus gebaat bij een hoge mate van biodiversiteit. Hoe groter de diversiteit binnen een ecosysteem, hoe beter het systeem zich kan aanpassen. Een weinig complex systeem kan relatief eenvoudig hersteld worden. Akkerkruiden die in een graanveld thuishoren, kunnen bij een gericht beheer elk jaar opnieuw ontkiemen. In Drenthe is alle natuur – ook de natuur in reservaten en in Natura 2000-gebieden – beïnvloed door de mens en het resultaat van een meestal langdurig gebruik. Deze natuur blijft alleen in stand door permanente inspanning van de mens. Dat kan bestaan uit plaggen of maaien, maar ook zorgen voor een goede waterstand of luchtkwaliteit. Door het creëren van gunstige (abiotische) omstandigheden wordt de natuur robuuster, wat zal leiden tot een verlaging van de beheerinspanning.

Natuur als kernkwaliteit

Woest en ledig, dat was Drenthe rond 1850. Ruim 65% van het oppervlak bestond uit uitgestrekte heidevelden en ondoordringbare venen. De beekdalen waren rijk aan bloemen, maar kleddernat door kwelstromen vanuit de hogere delen van het Drents Plateau. Bos was schaars, maar in die bossen groeide een rijkdom aan bijzondere planten. Inmiddels zijn we ruim 150 jaar verder en is er veel veranderd. Maar door je oogharen heen zie je nog duidelijk de structuren van dat oude en bijzondere Drenthe.

Dat de natuur in Drenthe zo bijzonder is, heeft te maken met een aantal unieke factoren: bodem, water, klimaat en schaal. In de bodem van Drenthe is op grote schaal keileem aanwezig. Deze laag, vlak onder het oppervlak, is relatief rijk aan mineralen en houdt water dat naar beneden wil sijpelen, langdurig tegen. Dat maakt dat de Drentse bodem minder arm aan voedingstoffen is dan bijvoorbeeld de Veluwe en vaak ook veel natter. Drentse natuurgebieden zoals heidevelden zijn rijk aan plantensoorten die goed gedijen op keileem, zoals valkruid en diverse orchideeënsoorten.

In Noord-Drenthe komt veel potklei voor. Daarom komen daar soortenrijke bossen voor, die zich kunnen meten met de beroemde bossen uit Zuid-Limburg met het bosviooltje, grote keverorchis en heelkruid. Aan de andere kant van het spectrum vinden we de veenbodems. Er is geen andere provincie dan Drenthe waar zo veel belangwekkende hoogvenen bewaard gebleven zijn, zoals het Fochteloërveen, het Witterveld en het Bargerveen. Soorten als lavendelheide, kleine veenbes en wollegras zijn in deze veengebieden niet schaars, zoals in veel andere provincies wel het geval is.

Doordat het Drents Plateau relatief hoog ligt, stromen de beken die in het Hart van Drenthe ontspringen naar de zijkanten van dat plateau, vaak nog steeds gevoed door schoon en relatief mineraalrijk kwelwater. Dat water is van groot belang voor veel plantensoorten en diverse bijzondere natuurtypen, die we bijvoorbeeld terugvinden in het dal van de Drentsche Aa, met trilvenen, blauwgraslanden en beekbegeleidende bossen. Drenthe heeft nog veel grootschalige, robuuste natuurgebieden. Daarnaast is in de ontginningsperiode veel bos aangeplant waardoor forse groene gebieden zijn ontstaan, die samen met enerzijds de bestaande natuurgebieden en anderzijds de natuurontwikkelingsgebieden een belangrijk aandeel in het Natuurnetwerk Nederland (NNN) vormen.

Het NNN is een samenhangende structuur van (nieuwe) natuurgebieden, ecologische verbindingen en agrarische gebieden met hoge natuurwaarden, deze zijn nader beschreven in hoofdstuk 7. Het NNN vormt de ruggengraat van de Drentse natuur en waarborgt biodiversiteit en robuuste natuur. De provincie is direct verantwoordelijk voor de kwaliteit en kwantiteit van de natuur binnen het Natuurnetwerk Nederland. Gemeenten en waterschappen zijn in de eerste plaats verantwoordelijk voor natuur buiten het Natuurnetwerk Nederland. Onze ambitie ten aanzien van het ontwikkelen van een robuust NNN, maar ook ten aanzien van de natuur buiten het NNN, zijn uitgewerkt in hoofdstuk 7.

Drenthe is rijk aan karakteristieke en vaak unieke natuur, zowel binnen als buiten de bekende natuurgebieden. Er leven hier nog veel soorten die elders schaars zijn of zelfs verdwenen. Dat geeft ons een grote verantwoordelijkheid om goed voor die natuur te zorgen, voor de natuur zelf, maar ook voor onze toekomst!

Beleven, benutten en beschermen

Het landschap en de natuur worden door velen ervaren als een aangename leefomgeving en een goed vestigingsklimaat. Daarvan profiteren onder andere de toeristische sector, de landbouw en het waterbeheer, waar waterdoelen en ecologische doelen elkaar vaak versterken. Wij beschermen de natuur in Drenthe om de biodiversiteit in stand te houden en te versterken. We zoeken naar combinaties met andere functies, waardoor derden mee kunnen helpen om het natuurnetwerk beter te laten functioneren.

We willen toe naar natuurinclusieve groei door duurzame landbouw te bevorderen en ruimte te bieden aan een duurzame recreatief-toeristische sector. We nodigen daarnaast ook andere sectoren uit om met plannen te komen die goed zijn voor de economie van Drenthe en goed zijn voor de natuur. Drenthe kan zich hiermee in brede zin profileren. Naarmate het natuurnetwerk meer robuust en vitaal is, zijn er meer mogelijkheden voor combinaties met andere functies. Dit vraagt per gebied een afweging, waarbij de aard en schaal van een gebied, de aanwezige natuurwaarden, de ruimte in de (inter-)nationale regelgeving en het soort initiatief het verschil maken.

Beschermen, beleven en benutten moeten in balans zijn, waarbij het uitgangspunt is dat beleven en benutten niet ten koste gaan van de natuur, de biodiversiteit en de potentiële waarden van de natuur. Immers als we de natuur onvoldoende beschermen, dan valt er ook niets meer te beleven en te benutten.

Beschermen

Bescherming van natuur vindt primair plaats via de landelijke wet- en regelgeving. Bij maatschappelijk gewenste ruimtelijke ingrepen in de natuur moet vanuit dit beschermingskader getoetst worden of en op welke wijze gewenste ruimtelijke ingrepen al dan niet kunnen plaatsvinden. Natuur is een kernkwaliteit en daarmee een provinciaal belang waarop initiatieven van derden beoordeeld worden. Het doel daarbij is altijd om een kernkwaliteit te behouden en waar mogelijk te versterken in combinatie met het realiseren van een initiatief.

Het beleven van natuur is voor de Drenten en toeristen van groot belang. De Drentse natuur is goed toegankelijk en draagt daarmee bij aan het woongenot, het vestigingsklimaat voor wonen en bedrijven. Op enkele plaatsen wordt het recreatief medegebruik gezoneerd zodat er rustige gedeelten in natuurgebieden ontstaan en meer intensief gebruikte gedeelten. Met het realiseren van nieuwe natuur conform het Natuurpact en aanvullende (landelijke) programma's zoals Uitvoeringsprogramma 2021-2023 willen we bijdragen aan het ontlasten van gebieden met een te hoge recreatiedruk.

Beleven

Actief zijn in de natuur ondersteunt een goede gezondheid en welbevinden. Door een toename van natuurbeleving groeit de actieve betrokkenheid bij natuur en landschap. Daarnaast is educatie en voorlichting nodig om de waarden van natuur onder de aandacht te brengen en draagvlak voor de natuur te vergroten. Uit onderzoek blijkt dat de natuur en het gevarieerde landschap in Drenthe door veel mensen worden bezocht. Slechts een beperkte groep komt voor de hoogwaardige natuurgebieden van Drenthe, terwijl het overgrote deel vooral de afwisseling en de rust waardeert. Dit is een gegeven dat bij het in stand houden en verbeteren van de beleefbaarheid van de Drentse natuur een rol moet spelen.

De mogelijkheden om van de Drentse natuur te genieten zijn groot. Samen met gemeenten, Recreatieschap Drenthe, Landschapsbeheer Drenthe en terrein beherende organisaties en eigenaren kijken we hoe we het bestaande fiets- en wandelnetwerk in de natuurterreinen in stand kunnen houden en waar mogelijk de toegankelijkheid van het landschap kunnen verbeteren, met respect voor de aanwezige natuurwaarden. De markt en de omgeving worden hier nadrukkelijk bij betrokken. Het zijn vooral ondernemers, lokale groepen en andere overheden, die een actieve bijdrage aan de beleefbaarheid van de Drentse natuur kunnen leveren.

We zien in diverse gebieden de ontwikkeling van modern gastheerschap. Veel ondernemers zijn enthousiast om de eigen leefomgeving op een positieve manier onder de aandacht te brengen en zo bij te dragen aan draagvlak voor de instandhouding ervan. Dit willen we stimuleren. We zien ruimte voor culturele festiviteiten in een natuurlijke omgeving en willen in samenspraak met de terrein beherende organisaties en bewoners de mogelijkheden daarvoor nader bekijken.

We vinden het belangrijk dat de mogelijkheden om natuur en landschap actief te beleven bevorderd worden en willen ruimte bieden aan buitensporten (golf, mountainbiken, ruitersport), waarmee beleving en beweging met elkaar worden verbonden. We verwachten dat er in combinatie met dit soort activiteiten mogelijkheden ontstaan om ook de kwaliteit van het natuurnetwerk te versterken.

Drenthe heeft een rijk aanbod aan dagrecreatie en verblijfsrecreatie. Er is echter vraag naar meer kwaliteit, comfort en beleving. We werken graag mee aan plannen die hierin voorzien, omdat we denken dat dit zowel voor de natuur als voor de recreatief-toeristische ontwikkeling van belang is.

De toegankelijkheid kan worden verbeterd door toeristische overstappunten aan de rand van natuurgebieden of in nabije dorpen te benutten voor recreatieve routes, parkeren, horeca e.d. De intensieve recreatie concentreert zich op dit soort plaatsen, de extensieve recreatie laat zich prima combineren met natuurgebieden.

Veel inwoners van Drenthe zijn ook actief betrokken bij de instandhouding en het beheer van natuurterreinen of landschapselementen. Diverse organisaties werken veel met vrijwilligers om kleine landschapselementen te beheren, educatie te verzorgen en om gegevens te verzamelen. Onder het motto 'jong geleerd, oud gedaan' begint draagvlak voor natuur- en landschapsbehoud op de lange termijn bij bewustwording en educatie.

Veel mensen doen dit soort vrijwilligerswerk om de combinatie van natuurbeleving, gezondheid en sociale motieven. Dit draagt bij aan de betrokkenheid van bewoners bij de kwaliteit van de eigen omgeving en natuurbeheer in het algemeen. Omdat dit vraagt om kennis en organiserend vermogen bij inwoners en ook bedrijven, gaat dit niet altijd vanzelf. Het is dus nodig inwoners en bedrijven zo te faciliteren dat zij verantwoordelijkheid kunnen nemen voor het beheer en onderhoud van de eigen leefomgeving. We ondersteunen organisaties en inwoners die hieraan invulling kunnen geven.

Benutten

Diverse maatschappelijke trends kunnen inspireren tot een prachtige combinatie van natuur en economie, die voor beide sectoren winst op kunnen leveren. Dit soort combinaties zien we al ontstaan en willen we graag bevorderen.

Zo kan natuur in de transformatie naar een biobased economy bijdragen als leverancier van grondstoffen voor chemie, energie en farmacie. Klimaatverandering leidt tot de aanwijzing van waterbergingsgebieden en buffergebieden. Dit gaat vaak samen met natte natuur. Ook CO₂ vastlegging (bosuitbreiding of vernatting) en het tegengaan van veenoxidatie laat zich goed combineren met natuur.

Als onderdeel van de klimaatopgave vraagt de energietransitie om ruimte. Zowel de ontwikkeling van zon op land als wind hebben impact op het Drentse landschap. Dergelijke ontwikkelingen moeten wel passen binnen het wettelijk en ruimtelijk kader. Door slim te combineren zijn er ook kansen voor natuur en biodiversiteit bij het realiseren van de energietransitie. Zo kan een zonnepark bijvoorbeeld worden ingezet om een ecologische verbinding te ontwikkelen of te versterken en om bufferzones rond natuurgebieden in te richten. Ook kan op het perceel zelf een meerwaarde worden gecreëerd voor biodiversiteit, door goede inrichting en beheer.

De bodembiodiversiteit onder de zonnepanelen en het effect van hekwerken op de doorgang van wilde dieren zijn zorgpunten bij de ontwikkeling van zonneparken in relatie tot biodiversiteit/natuur. Door ruimte tussen de panelen te laten en zo min mogelijk te kiezen voor de gesloten oost-westopstellingen wordt al wel zoveel mogelijk rekening gehouden met de bodem.

Natuur en landschap vormen een aantrekkelijk vestigingsklimaat voor wonen en werken. Er is een mooie combinatie te maken met gezondheid en welzijn, wonen, dienstverlening, kleinschalige ambachten, vrijetijdsbesteding, cultuur, duurzame energie en schone technologie (ICT en sensoren). In het landelijk gebied rondom de stedelijke gebieden zien we een groeiende groep rustzoekers vrijkomende boerderijen voor werk en wonen in gebruik nemen.

De Drentse bossen zijn aangelegd om hout te produceren. Bedrijven op het gebied van bosexploitatie en houtverwerking bieden werkgelegenheid. Houtoogst kan bijdragen aan een duurzame vastlegging van CO₂ in de bouw. De nieuwe landgoederen en de aanleg van nieuwe bossen door particulieren (laatste 30 jaar 3.000 ha) leveren een belangrijke bijdrage aan de natuur, landschap en economische ontwikkeling van Drenthe. Het bosbeleid is uitgewerkt in de Drentse Bomen- en Bossenstrategie.

Er is een toenemende maatschappelijke behoefte aan het begraven in de natuur. In Drenthe zijn nu diverse natuurbegraafplaatsen ontwikkeld. Wij bieden ruimte aan natuurgraven binnen het NNN, zover dit passend is binnen de ruimtelijke kaders. Een ander goed voorbeeld van samengaan van bedrijvigheid en landelijk gebied/natuur is het LOFAR-gebied.

De laatste jaren krijgt de term natuurinclusief steeds meer inhoud. Onder natuurinclusief wordt verstaan dat bij ontwikkelingen rekening gehouden wordt met de leefomgeving van soorten en ruimte gegeven wordt aan de ontwikkeling van natuur en landschap. Hiermee geven wij ook invulling aan de Basiskwaliteit Natuur. Dit wordt vertaald naar de natuurinclusieve samenleving. In het kader van het programma Natuur gaan de provincies en het Rijk de ‘Agenda Natuurinclusief’ opstellen. Hierin worden voor de langere termijn de ambities en kansen voor een natuurinclusieve samenleving in beeld gebracht, met versterkte aandacht voor de natuur in onze nabije omgeving en niet alleen in natuurgebieden.

De landbouw beslaat het grootste deel van het grondgebied van onze provincie. Voor de biodiversiteit in Drenthe zijn qua ruimtegebruik m.n. akkerbouw en veeteelt van belang. De grondgebonden landbouwsector stelt het bodemkapitaal centraal en het bodem- en watersysteem spelen mee bij de keuze van gewassen en bedrijfsvoering. Landbouw, natuur en landschap zijn complementair aan elkaar. Vanuit het natuurbeleid stimuleren wij een natuurinclusieve bedrijfsvoering waarbij landbouw en natuur met respect voor elkaar functioneren. Natuur levert als ecosysteem een belangrijke bijdrage aan de productiviteit van de landbouw terwijl omgekeerd een meer natuurinclusieve landbouw onmisbaar is voor het behoud van de soortenrijkdom in het landelijk gebied. Denk bijvoorbeeld aan vlinders, bijen en andere insecten en aan akker- en weidevogels. Aspecten van gebruik en beheer (o.a. gebruik pesticiden), milieu (verzuring en vermesting) en inrichting (landschap en landschapselementen) spelen een rol.

Ontwikkelingen op het gebied van agroforestry en voedselbossen geven we binnen voornoemde context een plaats.

4.2.3. Kernkwaliteit cultuurhistorie     

Definitie Cultuurhistorie Cultuurhistorie is het totaal aan bovengrondse sporen van menselijke activiteiten in de stad en op het platteland, in de bebouwde en de onbebouwde omgeving. Deze sporen leveren ons informatie op over het leven en werken van de mens in vroeger tijden (de bewoningsgeschiedenis), én verklaren ook voor een belangrijk deel waarom onze omgeving er nu uitziet zoals ze eruitziet. De cultuurhistorie in Drenthe omvat dus zowel het historisch (steden)bouwkundig erfgoed als het historisch landschappelijke erfgoed.

Cultuurhistorie en ontwikkeling
Ons cultuurlandschap, met daarin het gebouwde erfgoed als ankerpunten, is sterk bepalend voor hoe wij onze leefomgeving ervaren. Het geeft er betekenis aan en is zo direct verbonden met ons beeld van de Drentse identiteit. Daarvoor hebben wij de Cultuurhistorische Hoofdstructuur (CHS), die ons provinciaal belang vastlegt, met daarin twee sturingsniveaus. Daarnaast hebben wij een provinciale monumentenlijst en beleid op het gebied van herbestemming. De gebieden van de Koloniën van Weldadigheid, waarvan er een aantal in Drenthe liggen, achten wij daarnaast van internationaal belang. Deze gebieden zijn sinds 2021 UNESCO Werelderfgoed. De leefomgeving, en dus ook ons cultuurlandschap, ontwikkelt zich tegelijk voortdurend en verandert mee met de grote opgaven van deze tijd. Wij zetten cultuurhistorie integraal in als ontwikkelfactor bij de ruimtelijke, economische en maatschappelijke opgaven, zoals krimp en leefbaarheid, duurzame energie, klimaatadaptatie, toekomstbestendige landbouw en vrijetijdseconomie. Hiervoor hebben wij ook beleid vastgelegd in de Cultuurnota 2021-2024, ‘Cultuur om te delen’. Hiermee draagt cultuurhistorie niet alleen vanuit kaders maar ook vanuit inspiratie bij aan herkenbare, ‘Drentse’ oplossingen.

Uitvoering
Cultuurhistorie heeft doorwerking in de Provinciale Omgevingsverordening. Wij werken samen met partners aan het realiseren van de doelstelling, bijvoorbeeld door gezamenlijke (bestuurs)afspraken en subsidieregelingen.

4.2.4. Kernkwaliteit archeologie     

Omgevingsbeeld

Het archeologisch erfgoed behoort tot het ruimtelijk erfgoed en is een belangrijke bouwsteen van de ruimtelijke kwaliteit en identiteit van Drenthe. Archeologiebeleving en -beoefening is in Drenthe een geliefde vrijetijdsbesteding voor jong en oud. De hunebedden zijn samen met de vele andere archeologische monumenten belangrijke trekpleisters voor toerisme en recreatie. Karakteristiek voor onze provincie zijn de vele routes die dit erfgoed ontsluiten en verbinden met het omringende landschap.

Ambitie

Archeologie houdt zich bezig met de reconstructie van oude culturen door middel van het bestuderen van materiële overblijfselen hiervan. Daarbij gaat het om alles wat de mens ooit heeft achtergelaten, bijvoorbeeld restanten van huizen, begraafplaatsen, wapens, sieraden, huisraad, afval en voedselresten. Deze overblijfselen kunnen duizenden jaren oud zijn of slechts een paar honderd jaar. Tegenwoordig wordt ook archeologisch onderzoek gedaan naar in de bodem aanwezige overblijfselen van de Tweede Wereldoorlog.

Het provinciaal beleid voor de Drentse archeologie richt zich zowel op instandhouding en bescherming van het bodemarchief als op het ontsluiten, beleven en benutten ervan door een zo groot mogelijk publiek.

Uitvoering

Het provinciaal archeologiebeleid heeft haar grondslag in de Cultuurnota 2021-2024, het Cultuurhistorisch Kompas Drenthe; de Erfgoedwet (2016); het Overgangsrecht Monumentenwet 1988 en de Omgevingswet. De kernkwaliteit Archeologie heeft directe doorwerking in de Provinciale Omgevingsverordening. Bij de Toelichting op de Provinciale Omgevingsverordening 2022 is een uitgebreide beschrijving van de kernkwaliteit archeologie te vinden.

Wij nodigen alle gemeenten en Drentse erfgoedpartners uit om samen met ons invulling te geven aan onze ambities. Wij stimuleren en faciliteren dit onder andere door bestuurlijke afspraken, subsidieregelingen en het delen van nieuwe kennis op het gebied van archeologie.

4.2.5. Kernkwaliteit aardkundig erfgoed     

Omgevingsbeeld

De identiteit van Drenthe en het Drentse landschap wordt sterk bepaald door het natuurlijke bodem- en grondwatersysteem. Dat systeem wordt ook wel aardkundig landschap genoemd en is en wordt gevormd in een samenspel tussen klimaat, natuur en mens. Daar waar we onder de kernkwaliteit ‘Landschap’ het waarneembare deel van de aarde verstaan, bepaald door natuur en cultuur, gaat het bij het aardkundige landschap ook en vooral om de natuurlijke ondergrond, zowel zichtbaar (reliëf, vormen) als onzichtbaar (ondergrond, bodemopbouw).

Het gevarieerde aardkundige landschap ontstond onder invloed van tektoniek, ijs, water, wind, natuur en tenslotte menselijk handelen. Het is onze informatiebron over de natuurlijke ontstaansgeschiedenis van Drenthe.

Het natuurlijke bodem- en grondwatersysteem draagt bij aan landschappelijke diversiteit en biodiversiteit, een aantrekkelijke omgeving om te wonen en te recreëren, het opvangen van de effecten van klimaatverandering en behoud van informatiewaarde over het verleden.

We onderscheiden zes aardkundige hoofdlandschappen, met kenmerkende aardkundige elementen, bestaande uit bijvoorbeeld stuwwallen, dekzandruggen en beekdalen (zie afbeelding Aardkundige hoofdlandschappen). Aardkundige monumenten zijn goede voorbeelden van die elementen. (zie afbeelding Aardkundige hoofdlandschappen). Tezamen vertellen zij het verhaal van de ontstaansgeschiedenis van de Drentse ondergrond vanaf de laatste drie ijstijden tot heden.

Kenmerkende aardkundige elementen, de opbouw van de ondergrond (bijvoorbeeld de aanwezigheid van keileem en het voorkomen van bijzondere bodems) en actieve geologische processen (bijvoorbeeld meandering en zandverstuiving) beschouwen wij als aardkundig erfgoed.

Ambitie

In het Drentse landschap is op tal van plekken aardkundig waardevol erfgoed aanwezig, zichtbaar, zoals pingoruïnes en stuifduinen, maar soms ook onzichtbaar onder het maaiveld, zoals bodemlagen.

Wij willen de ondergrond, de landvormen en aardkundige processen die karakteristiek zijn voor het Drentse landschap behouden en versterken, als basis voor ruimtelijke kwaliteit, landschappelijke diversiteit, biodiversiteit en klimaatrobuustheid en als belangrijke informatiebron over het verleden.

Wij streven in combinatie met de opgave natuur, cultuur, en/of vrijetijdseconomie naar de juiste balans tussen beleving, behoud en herstel van waardevol aardkundig erfgoed.

Uitvoering

Wij vullen onze ambitie gebiedsgericht in. Nadere uitwerking vindt plaats in de Strategie Bodem & Ondergrond. Informatie over aardkundig erfgoed is beschikbaar via de provinciale website. Dit onderwerp heeft vertaling in de Provinciale Omgevingsverordening. Daarin wordt nog het begrip ‘Aardkundige waarden’ gehanteerd

4.2.6. Kernkwaliteit rust     

Definitie rust ‘Stilte’ en ‘duisternis’ zijn indicatoren voor de kernkwaliteit rust. Bij elk gebied past een bepaalde hoeveelheid geluid en licht, van natuurlijke of menselijke oorsprong. Mensen verwachten dat in dit gebied deze hoeveelheid licht en geluid aanwezig is. Als de menselijke zintuigen geprikkeld worden door onverwacht meer kunstmatig licht of geluid, ervaren we het gebied als onrustig. De kernkwaliteit rust is ondersteunend aan de kernkwaliteiten Natuur Landschap.

4.4.1. Luchtkwaliteit en geurhinder     

Omgevingsbeeld

Momenteel worden nergens in de provincie de wettelijke grenswaarden voor luchtkwaliteit, het gehalte fijnstof en stikstofdioxide in de lucht, overschreden. Veel van het beleid dat zorgt voor de verbetering van de luchtkwaliteit in Drenthe wordt op landelijk of Europees niveau ontwikkeld. Aangezien de grootste bron van luchtverontreiniging voor Drenthe van over de provinciegrens komt, zorgen deze ontwikkelingen op landelijk en Europees niveau voor een steeds betere luchtkwaliteit.

Ambitie

We willen de huidige luchtkwaliteit behouden en, waar mogelijk, verbeteren. In 2020 heeft de provincie Drenthe het Schone Lucht Akkoord (SLA) ondertekend. De deelnemende partijen aan het SLA streven naar een permanente verbetering van de luchtkwaliteit om gezondheidswinst voor iedereen in Nederland te realiseren, waarbij wordt toegewerkt naar de WHO-advieswaarden (zoals die geldig waren in 2020) voor stikstofdioxide en fijn stof in 2030. Door het, via periodiek onderzoek, monitoren van de ontwikkeling van de luchtkwaliteit in Drenthe, weten wij welke maatregelen we moeten nemen om te voorkomen dat er sprake is van een negatieve ontwikkeling van de luchtkwaliteit in Drenthe.

Uitvoering

In de komende jaren wordt conform de afspraken uit het Schone Lucht Akkoord gewerkt aan verschillende maatregelen ter verbetering van de luchtkwaliteit. Deze maatregelen hebben onder andere betrekking op mobiliteit, mobiele werktuigen en industrie. Ook communiceert Provincie Drenthe richting inwoners over de luchtkwaliteit, bijvoorbeeld bij situaties van smog of in het geval van een Stookalert.

Geurhinder

De belangrijkste veroorzakers van geurhinder zijn de landbouw en de industrie. De aanpak van geur speelt vooral op lokaal niveau. De gemeente stelt in het omgevingsplan regels voor geur, die moeten zorgen voor een aanvaardbaar hinderniveau. Het rijk heeft regels opgenomen in de Omgevingswet, in het Besluit activiteiten leefomgeving en het Besluit kwaliteit leefomgeving.

Luchtkwaliteit

Waar het gaat om smog (fotochemische smogvorming uit zwaveldioxide, stikstofdioxide, ozon en fijnstof) hebben we een rol in het kader van de Smogregeling. In situaties van (dreigende) smog wordt hierover gecommuniceerd en kunnen er, in bijzondere omstandigheden, door de commissaris van de Koning maatregelen worden genomen in het belang van de openbare orde. Dit is vastgelegd in het Draaiboek Smog Drenthe.

Om de hoeveelheid stikstofhoudende verbindingen (stikstofoxiden en ammoniak) vanuit de atmosfeer naar de bodem via droge (stof) of natte (regen) depositie (stikstofdepositie) in Natura 2000-gebieden te beperken, wordt uitvoering gegeven aan de Drentse Gebiedsgerichte aanpak stikstof.

4.4.2. Geluid     

Omgevingsbeeld en ambitie

Het aspect geluid betreft verkeerslawaai, industrielawaai en geluidsport en motorsport. Wij streven ernaar dat nergens de wettelijk vastgestelde grenswaarden worden overschreden. Te veel geluid is slecht voor de lichamelijke en geestelijke gezondheid. Op Europees niveau is als voornaamste doel op het gebied van geluidshinder gesteld dat ‘niemand mag worden blootgesteld aan de geluidsniveaus die de gezondheid en de kwaliteit van het bestaan in gevaar brengen’. In het kader van industrielawaai is het beleid van de provincie er op gericht geluid te concentreren.

Omgevingswet

De invoering van de Omgevingswet brengt een nieuwe werkwijze op het gebied van geluid met zich mee. De invoering van de geluidproductieplafonds (GPP’s) voor wegverkeerslawaai wordt gecontinueerd. Voor gezoneerde industrieterreinen worden in eerste instantie geluidproductieplafonds vastgesteld. Uiteindelijk gaan de gezoneerde industrieterreinen op in de industrieterreinen met geluidproductieplafond (GPP) en worden de geluidszones zogenoemde aandachtsgebieden.

Uitvoering

In het kader van verkeerslawaai wordt er gewerkt met de ambitie uit het Actieplan EU-richtlijn Omgevingslawaai en bijbehorende EU-geluidsbelastingkaart voor verkeerslawaai, op termijn zullen GPP's vastgesteld worden.

4.4.3. Omgevingsveiligheid     

Ambitie
Wij streven naar een leefomgeving die voldoende veilig is. Daarvoor hanteren wij het begrip ‘bescherming’. Bescherming betekent in deze context het voorkomen en beperken van gewonden, doden, schade en maatschappelijke ontwrichting als gevolg van een ongeval met gevaarlijke stoffen. De maatschappelijke ontwrichting omvat schade aan milieu en economie, zoals de vitale infrastructuur. Dit bereiken wij door een gebied zo in te richten dat de mensen bij een ongeval met gevaarlijke stoffen, voldoende zijn beschermd tegen de gevaren van een brand, explosie of een gifwolk.

Uitvoering
Gemeenten leggen het gewenste beschermingsniveau (de beschermingsdoelstelling) vast in het gemeentelijke omgevingsplan. Bij vergunningverlening moet deze beschermingsdoelstelling in acht worden genomen.

De externe veiligheidsrisico’s worden via het Register externe veiligheid (REV) op de risicokaart onder de Atlas leefomgeving en ook op de EV-Signaleringskaart worden getoond.

5.1.1. Versterken groene economie     

Ambitie

Eén van de cruciale trends in de regionale economie is de omslag naar de groene economie. De roep vanuit de maatschappij om duurzaam te produceren en te consumeren wordt steeds krachtiger. De vergroening van de economie vormt dan ook één van de pijlers onder de Economische Koers Drenthe 2020-2023.

We willen dat Drenthe, samen met onze aangrenzende provincies, in 2030 in Europa wordt gezien als een belangrijke Green Valley. Drenthe is in 2030 dé provincie waar circulair ondernemen niet alleen bij de koplopers, maar ook bij het gehele generieke MKB de standaard is. Hiervoor zal ruimte nodig zijn voor onder andere de opslag van biogrondstoffen en de verwerking van circulaire grondstoffen.

Niet alleen draagt de vergroening bij aan de verduurzaming van onze leefomgeving, ze biedt vanuit een economisch perspectief ook kansen voor de Drentse samenleving. Duurzame en groene groei gaan gepaard met nieuwe bedrijvigheid en nieuwe werkgelegenheid voor onze inwoners. Deze vergroening vertaalt zich op verschillende manieren. Efficiënter omgaan met bestaande grondstoffen (circulariteit), de toepassing van nieuwe biobased grondstoffen en het verkorten van de ketens zien wij als kern van de vergroening.

De troeven die Drenthe de afgelopen jaren heeft ontwikkeld voor vergroening van de economie zijn onder andere te vinden in de biobased economie, waarbij landbouw en agribusiness met chemie worden verbonden. Ook het thema energie vormt een belangrijk onderdeel in onze groene economie.

De vergroening van de economie heeft consequenties voor het ruimtelijk domein. Voorbeelden zijn het (extra) ruimtebeslag dat benodigd is voor de agrarische sector als leverancier van de groene grondstoffen en de energie infrastructuur die aangepast zal moeten worden teneinde de energietransitie te realiseren.

Uitvoering

Ons beleid is verder uitgewerkt in de Groene Economische Agenda 2021-2023. Wij willen ons bedrijfsleven (en kennisinstellingen) ondersteunen bij hun inspanningen om een bijdrage te leveren aan de vergroening van de economie. Daarbij hebben we aandacht voor zowel de koplopers als het generieke MKB.

Om de komende jaren deze vergroeningsslag te faciliteren en onze ambities te bereiken zetten we in op de volgende drie actielijnen:

Het versterken van groen ondernemerschap (actielijn 1) staat centraal. Zoals gesteld gaat het dan zowel om de koplopers als het generieke MKB. Maar de mogelijkheid om dit groene ondernemerschap te versterken is mede afhankelijk van innovatie, kennis en scholing (actielijn 2) in onze regio. De relatie is wederzijds: de toekomstige invulling van ‘groen’ onderwijs wordt namelijk ook bepaald door de ontwikkeling op dat vlak in onze economie. Maar een optimale situatie bereiken we pas als het fundament, het ecosysteem (actielijn 3), goed ingericht is. Hoe dichter en hoogwaardiger het economisch systeem, des te meer succesvolle kruisbestuivingen plaatsvinden.

Biogrondstoffen

Biogrondstoffen zijn een belangrijke motor voor de circulaire economie en een CO2-neutrale samenleving. Zij worden ingezet voor voedsel, veevoer, farmacie, chemie, (bouw)materialen, brandstof en energie. Het gebruik van biogrondstoffen draagt bij aan vergroening van een groot aantal sectoren. Zij zijn dan ook essentieel voor het terugdringen van CO2-emissies en de afhankelijkheid van fossiele grondstoffen. Onzeker is of in de toekomst de beschikbaarheid van biogrondstoffen voldoende is. Dat vraagt om optimaal gebruik en een zo slim mogelijke inzet. De provincie heeft geen specifieke wettelijke taak op het gebied van biogrondstoffen. Wel kunnen wij zorgvuldig afwegen welke ontwikkelingen we stimuleren of ontmoedigen. Hiervoor hebben we beleidsuitgangspunten opgesteld in de notitie ‘beleidsuitgangspunten biogrondstoffen in Drenthe’.

5.1.2. Vestigingsklimaat     

Omgevingsbeeld

Het vestigingsklimaat van Drenthe bepaalt voor een belangrijk deel de aantrekkingskracht op ondernemers en hun mogelijkheden om zich te ontwikkelen. Een aantrekkelijk vestigingsklimaat in de gemeente, regio en provincie bestaat onder meer uit voldoende en goed passende ruimte voor de ontwikkeling van bestaande bedrijven en voor de vestiging van nieuwe bedrijven. Hiernaast zijn ook de bereikbaarheid, de kwaliteit en toekomstbestendigheid, de beschikbare (energie- en digitale) infrastructuur en de beschikbaarheid en juiste kwaliteit van personeel van belang. Ook een aantrekkelijke kwaliteit van de leefomgeving levert een aanzienlijke bijdrage aan het vestigingsklimaat. Dat is voor een deel een gegeven en bijvoorbeeld verbonden aan de ligging, de ondergrond en de culturele rijkdom, maar ook bijvoorbeeld de stikstofruimte.

Bedrijventerreinen (en meer algemeen werklocaties) zijn van groot belang voor de Drentse economie. Circa 30% van de Drentse werkgelegenheid is te vinden bij bedrijven op bedrijventerreinen. Deze bedrijven zorgen weer voor werkgelegenheid in andere sectoren. Denk aan financieel adviseurs, zakelijk dienstverleners, horeca en schoonmaakbedrijven.

Ambitie

Het vestigingsklimaat van de provincie Drenthe wordt als één van de fundamenten gezien om de doelstellingen uit de Economische Koers Drenthe 2020-2023 ‘Samen voor een sterke, slimme en groene economie met impact’ te verwezenlijken. De komende jaren zal de provincie inzetten op het toekomstbestendig maken van werklocaties zodat deze bijdragen aan de doelstellingen op het gebied van ‘groen’ en ‘slim’ en Drenthe een aantrekkelijke vestigingsplaats blijft voor bedrijven.

Als provincie zorgen we er, samen met gemeenten en regio’s, voor dat het juiste bedrijf zich op de juiste plek kan vestigen. Dit vraagt om locaties die goed aansluiten bij de wensen en eisen van bedrijven, maar ook bij het economisch DNA en de gewenste ruimtelijk-economische ontwikkeling van de verschillende Drentse regio’s. Zo dragen we als provincie bij aan het concurrerend en onderscheidend vermogen van de Drentse bedrijventerreinen. Dit als basis voor een robuuste Drentse economie en voor versterking van de brede welvaart in onze provincie. Daarbij hechten we in het bijzonder veel waarde aan ons Drentse landschap. Aan de ene kant door het zo goed mogelijk benutten van onze bestaande terreinen. En aan de andere kant door bij de ontwikkeling van nieuwe bedrijventerreinen - mits milieutechnisch mogelijk - te sturen op optimale landschappelijke inpassing.

Wij maken ons sterk voor bovenregionale afstemming over herstructurering en uitbreiding van bedrijventerreinen, gevoed door een reële, marktconforme inschatting van de toekomstige vraag. Voor een goed vestigingsklimaat werken we daarom per regio aan een divers aanbod van verschillende type bedrijventerreinen. Waar de opgave er om vraagt, maken we hierover in regionaal verband afspraken. Onder meer in relatie tot grote ruimtevragers. Hierbij is regionale afstemming over regionale bedrijventerreinen van belang, om onderlinge concurrentie tussen gemeenten en overaanbod te voorkomen.

We onderscheiden drie afstemmingsregio’s: Regio Groningen-Assen, Dutch TechZone (Emmen, Coevorden, Hoogeveen en Hardenberg) en de Regio Zwolle (voor Drenthe: Hoogeveen, Meppel, Westerveld en De Wolden). We constateren dat ook de gemeenten die aan Drenthe grenzen, deel uitmaken van de regionale bedrijventerreinenmarkt. Voor de Drentse gemeenten die geen deel uitmaken van de genoemde stedelijke regio’s, organiseren we andere afstemmingsvormen.

Uitvoering

De provinciale prognose voor de ruimtebehoefte aan bedrijventerreinen wordt ten minste eens per bestuursperiode geactualiseerd. Dit doen we in overleg met de regio’s en gemeenten. Deze prognose is richtinggevend voor te maken afspraken met (regio)gemeenten over de (her)ontwikkeling van bedrijventerreinen. De provinciale prognose wordt uiteindelijk door de drie verschillende regio’s in Drenthe kwantitatief en kwalitatief vertaald op regioniveau in een regionaal programma bedrijventerreinen. De regio’s worden gevraagd om een visie op de gewenste ruimtelijk-economische ontwikkeling, de regionale structuur van bedrijventerreinen en het toekomstperspectief voor (de bestaande) terreinen. Wezenlijk onderdeel hierbinnen is inzicht in:

• De toekomstbestendigheid van de bestaande voorraad, inclusief verduurzamen van terreinen;
• Het profiel van de bestaande bedrijventerreinen zijnde lokaal of regionaal, de onderlinge complementariteit en inzicht in grote ruimtevragers;
• De toekomstige vraag, rekening houdend met trends en bestaande knelpunten bij bedrijven, zowel kwalitatief als kwantitatief;
• De verhouding tussen vraag en aanbod, zowel kwalitatief als kwantitatief;
• Integrale afweging ten aanzien van de locatiekeuze voor nieuwe bedrijventerreinen in relatie tot onder andere stikstofruimte en ruimteclaims zoals energietransitie, wonen en klimaatadaptatie.

5.1.3. Regionale samenwerkingsverbanden     

Economie is altijd een resultaat geweest van samenwerking. Ondernemers werken met risico- dragend vermogen aan het realiseren van rendement en het creëren van nieuwe banen. Het onderwijs zorgt voor goed gekwalificeerd personeel. De overheid zorgt voor de infrastructuur en gebiedsinrichting, het wettelijke kader en een basisvangnet voor inkomen en stimulerende maatregelen.

De ruimtelijke en economische vraagstukken van vandaag en morgen stoppen niet bij de gemeente- of provinciegrenzen. Vanuit dit besef zetten wij in op gebiedsgerichte samenwerking in regioverband en werken daarnaast samen met partners aan gebiedsgerichte opgaven.

5.1.4. Radioastronomie (Astron)     

Omgevingsbeeld

Het Nederlands Instituut voor de Radio Astronomie, ASTRON, heeft vanaf de jaren vijftig van de vorige eeuw een plaats binnen de sociaaleconomische en ruimtelijke context van Drenthe. ASTRON heeft drie grote vestigingen in Drenthe en manifesteert zich ruimtelijk bij Lhee, Dwingeloo (met de researchcomplex, inclusief radiotelescoop, en hoofdkantoor), Hooghalen (de Westerbork Synthese Radiotelescoop, WSRT) en in Exloo en Buinen (centrumgebied van LOFAR, radiotelescoop Low Frequency Array). Verder zijn er, verspreid over de provincie, kleine LOFAR-buitenstations voor wetenschappelijk onderzoek naar zowel astronomie, geofysica als infrageluid.

Ambitie

Wij bieden ruimte aan de verdere ontwikkeling van de radioastronomie in Drenthe, en stimuleren dit vanuit economisch perspectief. Het streven is om verstoring van activiteiten te voorkomen. Wij ondersteunen de ontwikkelingen rondom ASTRON en LOFAR ook met het oog op de ontwikkeling van slimme sensorsystemen, in combinatie met het verzamelen en verwerken van grote hoeveelheden data. Deze slimme sensorsystemen blijken van groot belang te zijn bij innovaties in tal van bedrijven in Drenthe en daarbuiten.

5.3.1. Toekomstbestendige woningvoorraad     

Ambitie

Wij streven naar een balans tussen het aanbod voor wonen en de demografische behoefte. In het kader van de Drentse Woonagenda is onze ambitie de realisatie en het scheppen van ruimte voor ten minste 10.000 woningen op middellange termijn.

Onder voorwaarde van een goed plan, verlenen wij medewerking aan de revitalisering/transformatie van bestaande verblijfsrecreatie.

Uitvoering

Wij werken samen met de gemeenten aan de Drentse Woonagenda om vraag en aanbod in de woningvoorraad in balans te houden en aan te laten sluiten bij de demografische behoefte. Monitoring en regionale afstemming krijgen daarin structureel vorm. Wij vragen gemeenten om op basis van de ruimtelijke structuur van dorpen en steden keuzes te maken over de gehele woningvoorraad: sloop, transformatie of nieuwbouw. Dit met aandacht voor de kwaliteit, kwantiteit, doelgroepen, leefbaarheid, levensduur, duurzaamheid en locatie van haar woningvoorraad. Ons beleid is terughoudend ten aanzien van bouwen in het buitengebied. Wij zetten in op de ontwikkeling van sterke steden (HEMA: Hoogeveen, Emmen, Meppel en Assen) en RoBeCo (Roden, Beilen en Coevorden) en daarbij past verdichting, herstructurering en hergebruik van vastgoed. Het is van belang dat de gemeentelijke woonopgave wordt vertaald in een actuele woonvisie. We vragen gemeenten de woonvisies onderling af te stemmen. Dit beleid heeft doorwerking in de Provinciale Omgevingsverordening. Voor de functiewijziging van recreatie naar wonen, zie 5.4.1.1.2. Transformatie verblijfsrecreatie.

5.3.2. Bestaand stedelijk gebied en buitengebied     

Omgevingsbeeld

In de ruimtelijk-economische structuur van Drenthe zijn de functies wonen, werken en voorzieningen geconcentreerd in steden en dorpen, dit noemen wij stedelijke gebieden.

Ambitie

Wij maken onderscheid tussen bestaand stedelijk gebied en buitengebied. Deze noodzaak komt voort uit het provinciaal belang bij een goede ruimtelijke ordening om, mede conform Rijksbeleid, nieuwe initiatieven bij voorkeur te faciliteren binnen de reeds bebouwde omgeving. Het stedelijk gebied omvat de buitenste contouren van dorpen en steden zoals op de kaart Bestaand stedelijk gebied is aangegeven.

Wij bieden ruimte voor het toevoegen van een incidentele woning buiten bestaand stedelijk gebied mits:

• De bebouwing is gelegen in een bebouwingslint of een cluster van bebouwing;
• Er sprake is van een significante verbetering van de ruimtelijke kwaliteit;
• Er sprake is van een landschappelijke inpassing, passend bij de gebiedskenmerken die zijn vastgelegd in een landschappelijk inpassingsplan;
• Het plan past binnen de gemeentelijke woonvisie en leidt niet tot leegstand elders.

Overeenkomstig de Ladder voor Duurzame Verstedelijking geldt voor ontwikkelingen buiten bestaand stedelijk gebied een uitgebreide motiveringsplicht. Ook bij de ontwikkeling van recreatieparken in het buitengebied geldt een motiveringsplicht, overeenkomstig met de systematiek van de Ladder voor Duurzame Verstedelijking.

Bij de ontwikkeling van woonmilieus vormt een landschappelijk kader dat aansluit bij de kernkwaliteiten van het gebied het uitgangspunt. Het woonmilieu dient aangesloten te zijn op de bestaande kern. Het is een pré wanneer het woonmilieu kan worden ontwikkeld samen met het verbeteren van andere functies, zoals het verhogen van de ruimtelijke kwaliteit, het verbeteren van voorzieningen, het bijdragen aan klimaat, water- en natuuropgaven en het versterken van de recreatie. Zo kunnen meerdere doelstellingen worden gerealiseerd, wat maatschappelijke meerwaarde oplevert. Wij geven daarbij de voorkeur aan het opknappen van bestaande locaties waar een kwaliteitsimpuls gewenst is (bijvoorbeeld een vervallen bedrijfsbestemming) of waar een impuls wordt gegeven aan het cultuurhistorische karakter.

Uitvoering

Dit beleid heeft doorwerking in de Provinciale Omgevingsverordening.

5.4.1. Vestigingsklimaat en ontwikkelruimte     

Omgevingsbeeld

De vrijetijdssector is een belangrijke pijler van de Drentse economie en draagt bij aan de kwaliteit van de leefomgeving. Voor het behoud en vergroten van de werkgelegenheid en bestedingen is het noodzakelijk dat de sector in voldoende mate in kan spelen op veranderingen in vraag en aanbod. De sector zal dit zelf moeten doen om blijvend tevreden gasten aan te trekken in een dynamische markt.

Ambitie

Voor de verblijfsrecreatie zijn we er voorstander van dat nieuwe ontwikkelingen en transformatieopgaven in samenhang en op basis van een integrale, gebiedsgerichte en programmatische aanpak worden uitgevoerd. Wij gaan ondernemers hiervoor ruimte bieden.

Bij planontwikkeling kan het betekenen dat, tegenover het bieden van ruimte voor de ontwikkeling van een nieuwe accommodatie, elders in Drenthe een complex uit de markt wordt genomen door daar andere functies toe te staan dan wel te saneren.

Uitvoering

Aan dergelijke ontwikkelingen willen we medewerking verlenen, in overleg met betrokken belanghebbenden. Voor complexe opgaven zijn we bereid kennis, middelen en organisatiekracht in te brengen.

5.4.2. Recreatief medegebruik     

Omgevingsbeeld

Ontwikkeling en behoud van kwaliteit van het Drentse identiteit (landschap, natuur, beleving, stedelijkheid en cultuur) is voor de vrijetijdseconomie belangrijk.

Ambitie

We streven naar de koppeling van de vrijetijdseconomie aan het Drentse identiteit, zoals te ervaren in het Drentse landschap, het kunnen beleven en benutten van natuur en gevarieerd cultureel en recreatief aanbod in de steden, met als doel de provincie een nog aantrekkelijkere recreatiebestemming te maken.

Diverse gebieden in Drenthe zijn bijzonder waardevol en van belang voor de vrijetijdseconomie, zoals de Nationale Parken in Zuidwest Drenthe, het Drentsche Aa-gebied, De Hondsrug UNESCO Global Geopark en UNESCO Werelderfgoed Koloniën van Weldadigheid. Bij koppelkansen binnen deze gebieden brengen wij actief de belangen voor de vrijetijdseconomie in.

Uitvoering

Als het gaat om het recreatief medegebruik in het landelijk gebied hebben we een faciliterende rol in het creëren en/of behouden van maximale toegankelijkheid van natuurgebieden, binnen de balans van beschermen, beleven en benutten zoals verwoord in de Natuurvisie - Gastvrije Natuur 2040.

Als gemeenten, dan wel ondernemers, in deze gebieden tegen problemen of beperkingen aan lopen, zetten we ons actief in. We stimuleren terrein beherende organisaties om rond concentraties van verblijfsrecreatie en bewoningskernen een, naar verhouding intensievere, inrichting en beheer voor recreatief medegebruik van natuurterreinen in stand te houden of, indien gewenst, verder te ontwikkelen, binnen de kaders van ons natuurbeleid en met rekening houdend met de kernkwaliteiten

Diverse ontwikkelingen in het landelijk gebied vragen om een integrale afweging van belangen, waar de gevolgen voor het recreatief medegebruik c.q. de vrijetijdssector in mee worden genomen. Dit betreft in belangrijke mate het ervaren of beleven van de Drentse kernkwaliteiten.

5.5.1. Een betrouwbaar en toegankelijk netwerk passend bij de vraag     

De samenhang, veiligheid en de betrouwbaarheid van fysieke netwerken is van provinciaal belang. De kern bestaat uit hoogwaardige hoofdverbindingen die de provincie Drenthe verknoopt met (inter)nationale netwerken voor vervoer van goederen en personen. Met regionale verbindingen ontsluiten we economische kernzones binnen Drenthe.

5.5.2. Een duurzaam veilige inrichting van het netwerk     

Volgens de landelijke Duurzaam Veilig-aanpak onderscheiden we verschillende wegcategorieën met een bijpassende weginrichting. Dit zijn naast provinciale wegen ook Rijks- en gemeentelijke wegen. Iedere wegbeheerder is verantwoordelijk voor een eenduidige, herkenbare en veilige weginrichting, passend bij de toegekende wegcategorie. We onderscheiden: stroom- wegen, gebiedsontsluitingswegen en erftoegangswegen.

Ambitie

Met de ambitie ‘Samen richting Nul verkeersslachtoffers!’ hebben de Drentse wegbeheerders en partners uitgesproken er gezamenlijk alles aan te doen om het aantal verkeersslachtoffers tot nul te reduceren. Gezamenlijk zetten wij in op een verkeersveilige infrastructuur.

Uitvoering

Daar waar wij wegbeheerder zijn, werken we bij aanleg, beheer, onderhoud en reconstructie stapsgewijs aan een uniforme en Duurzaam Veilige inrichting van het (fiets)wegennet in Drenthe. In alle gevallen houden we rekening met de bestaande situatie en de belangen in de directe omgeving van de weg. Het beleid is verder uitgewerkt in het Strategisch Plan Verkeersveiligheid Drenthe.

5.5.3. Naar een slim, duurzaam en veilig gebruik van het netwerk     

Drenthe wordt gekenmerkt door een groot landelijk gebied. De gemiddelde afstand tot voorzieningen is relatief groot. Niet overal rijdt openbaar vervoer en de autoafhankelijkheid is groot.

5.6.1. Energiebesparing     

Omgevingsbeeld

De opgave tot verduurzaming van de Drentse energiehuishouding is een verantwoordelijkheid van de gehele Drentse samenleving. Verbetering van de energieprestaties van gebouwen is een kosteneffectieve manier om de energiedoelstellingen te halen. Grote energiegebruikers zijn wettelijk verplicht tot het uitvoeren van een energiebesparingsonderzoek en het treffen van maatregelen die binnen vijf jaar kunnen worden terugverdiend. Ook met het verduurzamen van de mobiliteit kan een aanzienlijke bijdrage aan de energiedoelstelling worden geleverd.

Ambitie

Gebouwde omgeving

Wij streven ernaar dat het wonen in Drenthe in 2040 energieneutraal is. In 2030 willen we een reductie van 60% fossiel brandstofgebruik in Drentse woningen t.o.v. 2015 bereiken. Dit willen we bereiken door nieuwe woningen energieneutraal te laten bouwen en huishoudens minder energie te laten gebruiken en door woningen meer hernieuwbare energie te laten produceren, bijvoorbeeld met zonne-energie op daken.

Mkb en Industrie

Wij zetten in op een zo snel mogelijke realisatie van besparingsmogelijkheden in het Drentse bedrijfsleven. Dat doen we via een brede stimuleringsaanpak en via ons opdrachtgeverschap aan de Regionale Uitvoeringsdienst (RUD). Ook onze inzet op het versterken van de circulaire economie, draagt bij aan energie- besparing en CO₂- reductie. Om in 2050 een grotendeels energie-neutrale industrie en MKB te realiseren, moeten in 2030 alle Drentse bedrijven 30% minder fossiele energie gebruiken ten opzichte van 2015.

Mobiliteit

Wij willen met duurzame mobiliteit een bijdrage leveren aan de energieopgave. Daarom stimuleren wij het gebruik van de fiets, van het openbaar vervoer en faciliteren wij elektrisch rijden. Daarnaast stimuleren we de toepassing van milieuvriendelijke vervoerswijzen en technologieën. Dit is nader uitgewerkt in ons Regionaal Mobiliteitsplan.

Uitvoering

Gebouwde omgeving

Wij voeren het Actieplan Energieneutraal Wonen uit, dat onderdeel is van onze Energietransitie-agenda 2020-2023. Het actieplan heeft betrekking op zowel bestaande bouw als nieuwbouw, in de huur- en koopsector. Met diverse financiële en communicatieve instrumenten worden inwoners gestimuleerd tot energiebesparing en verduurzaming van hun woning. Door het stimuleren van wijkaanpakken en centrale inkoop halen we schaalvoordeel en hiermee kostenreductie. We ondersteunen dorps- en wijkinitiatieven en faciliteren en ondersteunen gemeenten bij het verduurzamen van de woningvoorraad. De bouwsector en de financiële sector worden met het Actieplan bovendien aangemoedigd tot het ontwikkelen en toepassen van innovatieve concepten. Daarnaast voeren wij het Warmteplan uit, zoals door Gedeputeerde Staten vastgesteld op 11 juli 2017. In dit plan zijn met behulp van een warmtekansenkaart vraag en aanbod van warmte in beeld gebracht. Gebieden met een hoge concentratie warmtevragers bieden kansen voor collectieve warmteprojecten, zoals warmtenetten gevoed door geothermie, biomassa, restwarmte of (slimme) hybride opties. Een voorbeeld is de ontwikkeling van een warmtenet in Emmen met de beschikbare restwarmte van het GETEC-terrein.

Mkb en Industrie

De provincie is verantwoordelijk voor het verlenen van omgevingsvergunningen aan energie-intensieve industriële inrichtingen en bedrijven die onder meer afvalstoffen verwerken. Ook houden wij toezicht op de naleving van deze vergunningen. Via vergunningvoorschriften streven we naar zo laag mogelijke emissies, een efficiënt gebruik van energie, (grond)water en grondstoffen en het toepassen van de best beschikbare technieken. Daarnaast ondersteunen we MKB en industrie bij het uitvoeren van grote energiestudies en de begeleiding bij de uitvoering van energiemaatregelen. Tevens zoeken we samen met bedrijven naar mogelijkheden voor ketenvorming en/of het bundelen van productieprocessen.

Mobiliteit

Conform het Klimaatakkoord 2019 hebben we de inspanningsverplichting om 49% CO2 te besparen, en mobiliteit is voor Drenthe daarbij een belangrijke knop om aan te draaien. Middels het Regionaal Mobiliteitsplan (RMP Drenthe) pakken we dit gezamenlijk met de regio op. De provincie Drenthe heeft in het Klimaatakkoord de regierol toebedeeld gekregen, en is tegelijkertijd samen met de Drentse gemeenten één van de dertien samenwerkende overheden binnen het Drents RMP, waarbij ons Mobiliteitsprogramma het uitgangspunt is. De afspraken die in het RMP gemaakt worden, dragen bij aan de transitie naar een duurzaam en zorgeloos mobiliteitssysteem, met als doel het verbeteren van de leefbaarheid in Drenthe. De provincie en gemeenten hebben allemaal een inspanningsverplichting vanuit de eigen rollen, taken en verantwoordelijkheden (bijvoorbeeld als werkgever, inkoper, wegbeheerder, opdrachtgever voor het (openbaar) vervoer en als gebiedsregisseur). Het RMP 1.0 is op hoofdlijnen en dient als overzicht van activiteiten en afspraken en tevens als basis van het vervolgproces gezamenlijk te blijven werken aan verdere CO2 -reductie in de mobiliteit. Het geeft zowel inzicht in de huidige stand van zaken als waar we conform Klimaatakkoord naartoe moeten bewegen en inspanning op moeten leveren. We inventariseren kansen en knelpunten voor het reduceren van CO2-uitstoot van mobiliteit en het verbeteren van de leefbaarheid. We laten zien wat we al doen (zoals uitbreiden fietsinfrastructuur, werkgeversaanpak, ontwikkeling van hubs en duurzaam openbaar vervoer), welke acties we nog kunnen oppakken, en tevens hoe verduurzamen van mobiliteit gerelateerd is aan andere maatschappelijke opgaven en regio's (RES, energie infrastructuur, verkeersveiligheid, opwekking duurzame energie). Voor de lopende projecten wordt aangegeven welke rollen en verantwoordelijkheden er zijn, hoe voortgang gemonitord wordt en wat indicatief de benodigde capaciteit en kosten voor de samenwerkende partijen zijn.

5.6.2. Productie hernieuwbare energie     

Omgevingsbeeld

Er zijn in de afgelopen jaren verschillende zonneparken en windmolenparken gerealiseerd in Drenthe. Daarmee wordt de energietransitie steeds meer zichtbaar in ons landschap. We zien weinig nieuwe initiatieven voor grootschalige windenergie, maar wel vraag naar en behoefte aan kleinschalige windmolens. Door netcongestie kunnen verschillende initiatieven niet of pas later gerealiseerd worden. Veel initiatieven voor zonneparken komen van Drentse energie coöperaties.

Ambitie

Om in 2050 energieneutraal te kunnen zijn, moeten we in 2030 in Drenthe 40% hernieuwbare energie produceren. Dat komt naar inschatting overeen met de productie van 20 Petajoule hernieuwbare energie of 5,5 TWh (totale Drentse energiegebruik in 2030 wordt ingeschat op 13,5 TWh). We streven naar een mix van energie uit wind, zon, biomassa en bodemenergie. In de Regionale Energie Strategie Drenthe 1.0 is voor wind- en zonne-energie een Drentse bijdrage van 3,45 TWh aan de landelijke opgave van 35 TWh vastgesteld. Het aandeel van biomassa en bodemenergie wordt geraamd op ca. 2 TWh. Hoe groot de bijdrage van aquathermie, zonne-thermie, restwarmte en geothermie gaat worden moet nog blijken.

Uitvoering

De locatiekeuze voor zonneparken en windmolens laten we aan de gemeenten. Wel stellen we voorwaarden aan meervoudig grondgebruik, ruimtelijke kwaliteit en participatie. De ambities voor en een deel van de ruimtelijke spreiding van hernieuwbare energie is nader uitgewerkt in de Regionale Energie Strategie (RES) Drenthe.

De Drentse RES-bijdrage van 3.45 TWh is opgebouwd als volgt:

• Windenergie: 1,123 TWh;
• Zonne-energie op land: 1,249 TWh
• Zonne-energie op daken: 0,893 TWh
• Techniekneutrale ambities: 0,234 TWh

Deze onderverdeling geeft de huidige en geplande productie van hernieuwbare elektriciteit aan, alsmede vastgesteld gemeentelijk beleid en geformuleerde ambities voor zon- en windenergie. Het laat zien dat de Drentse bijdrage van 3,45 TWh op weg naar 2030 realistisch en haalbaar is.

Zonne-energie

Wij streven ernaar dat het in Drenthe beschikbare en geschikte dakoppervlak zo veel mogelijk wordt benut voor de productie van zonne-energie. Voor zon-op-dak is er onderzoek gedaan naar de potentie van het bestaande dakoppervlak in de Drentse gemeenten. Op basis hiervan is het RES-aandeel van 0,893 TWh voor zonne-energie op daken geformuleerd.

Om grootschalige opwek van duurzame elektriciteit door zon-op-dak te stimuleren voeren de partners van de RES-regio Drenthe allerlei activiteiten uit, zoals het samenwerken aan een meerjarig uitvoeringsprogramma “zon op dak”, het vormgeven van slimme oplossingen voor problemen met netcapaciteit, een aanpak voor energieneutrale bedrijventerreinen en extra inspanningen via pilotprogramma's voor agrarische daken en maatschappelijk vastgoed.

Naast grootschalige duurzame opwek van elektriciteit door zon-op-dak zetten we ook in op kleinschalige opwek (installaties met een vermogen van minder dan 15 kWp). Dit vindt onder andere plaats via het Actieplan Energieneutraal Wonen.

Om zon op dak verder te stimuleren, hebben we de Drentse ambitie voor zon op land tot 2030 gemaximeerd op de ambities vastgelegd in de RES 1.0. Dit is vastgelegd in de Provinciale Omgevingsverordening met maximale oppervlakte zonneakkers voor het gehele grondgebied per gemeente.

Voor grondgebonden opstellingen hanteren wij de voorwaarden dat er sprake moet zijn van een combinatie met andere functies en/of dat zonne-akkers op gebiedsniveau tot integrale meerwaarde leidt. Het behoud van biodiversiteit en bodemkwaliteit zijn aspecten die ook meewegen. Wij zijn ervan overtuigd dat er binnen onze voorwaarden voldoende ruimte in Drenthe gevonden kan worden om met zonne-energie wezenlijk bij te dragen aan onze energiedoelstelling.

Voorbeelden van de combinatie met andere functies of het behalen van meerwaarde voor andere provinciale doelen en belangen:

• Binnen bestaand stedelijk gebied kunnen zonnepanelen, al dan niet tijdelijk, een geschikte invulling zijn voor gebieden met een transformatieopgave of voor beoogde bedrijventerreinen en woningbouwlocaties die op korte tot middellange termijn geen invulling krijgen, zogenaamde pauzelandschappen;
• Met zonne-energie kan meerwaarde worden gecreëerd in gebieden waar bestaande functies de ruimte onbenut laten, bijvoorbeeld bermen en groenstroken of restruimte (overhoeken) langs infrastructuur en luchthavens, (voormalige) vuilstorten, (voormalige) vloeivelden, zandwinplassen en andere (geïsoleerde) waterlichamen en parkeerterreinen (zonnepanelen op carports);
• Voor verblijfsrecreatieparken die geen perspectief meer hebben in de recreatieve markt, staan wij open voor de transformatie naar de productie van zonne-energie;
• Daar waar natuurgebieden en landbouwgebieden direct aan elkaar grenzen, kan sprake zijn van conflicterende belangen. Bijvoorbeeld als het gaat om peilbeheer. Wij zien kansen om met zonne-akkers een buffer tussen landbouw en natuur te creëren;
• Vanuit het streven naar een robuust watersysteem zien wij kansen om in de landbouwbeekdalen de ontwikkeling van zonne- akkers gepaard te laten gaan met een aangepaste waterhuishouding.

Daarnaast willen we een balans tussen zonneakkers en landschap, omdat we de afwisseling van het landschap en de herkenbaarheid van de landschapstypen willen behouden, inclusief de natuurlijke en cultuurhistorische aspecten. Daarom willen we voldoende afstand tussen de individuele zonneakkers (of clusters van zonneakkers). De benodigde afstand is afhankelijk van schaal van het landschap. Daarnaast moet de maat van het individuele zonneveld passen bij het landschap.

Wij vragen initiatiefnemers een plan op te stellen waarin aandacht is voor de ruimtelijke, fysieke context. Aandacht voor een samenhangend ontwerp, meerwaarde voor het gebied en inrichting van de randen zijn hierbij belangrijke aspecten. Juist aan de randen vinden we het belangrijk dat wordt ingespeeld op de omgeving en de kernkwaliteiten in het gebied.

In onze Beleidsregel Zon is een nadere uitwerking van ons ruimtelijk beleid voor de aanleg van zonneparken in Drenthe gegeven. Bij deze beleidsregel horen twee handreikingen: Zonneakkers in Drenthe; Handreiking landschappelijke inpassing en de Zonnewijzer biodiversiteit. De Handreiking landschappelijke inpassing is opgesteld om duidelijkheid te verschaffen over het toetsingskader, om te inspireren aan de hand van ontwerpprincipes en goede voorbeelden. De Zonnewijzer biodiversiteit is een handreiking voor de aanleg en beheer van groen op zonnevelden. Het heeft tot doel bij de ontwikkeling en het beheer van zonnevelden te informeren en te inspireren. Dit zodat de beoogde meerwaarde voor landschap en ecologie ook daadwerkelijk tot uiting komt bij de aanleg en het beheer van zonneparken.

Wij zien installaties voor de productie van zonne-energie als tijdelijke installaties. De gebruikte locaties dienen na ingebruikname van de installaties in de oorspronkelijke staat te worden teruggebracht. Wij vragen de gemeenten aan te geven hoe dit wordt geborgd.

Ter verduidelijking van ons participatiebeleid hebben wij een handreiking participatie bij zonne- en windparken opgesteld. Hierin is een beleidskader voor procesparticipatie opgenomen.

Bij het ontwikkelen van een project hernieuwbare energie stellen wij als voorwaarde dat het omgevingsplan bij de aanvraag van een zonne- of windpark vergezeld moet gaan van een participatieverslag, waaruit blijkt dat concrete inspanningen zijn verricht om draagvlak voor het initiatief te genereren. De initiatiefnemer voor een zonne- of windpark is verantwoordelijk voor het organiseren van procesparticipatie en legt hierover verantwoording af aan het bevoegd gezag en omwonenden in een participatieverslag. Het gaat om het organiseren van een proces waarin inwoners hun inbreng kunnen geven voordat het bevoegd gezag een besluit neemt over planologische medewerking. Het verslag laat zien dat er inspanning is geleverd om alle omwonenden en andere belanghebbenden binnen het vastgestelde gebied te betrekken.

Windenergie

De twaalf provincies hebben in 2013 afspraken met het Rijk gemaakt over de verdeling van de Rijksdoelstelling van 6.000 MW windenergie op land in 2020. Voor Drenthe is indertijd afgesproken om in 2020 285,5 MW aan windenergie op land te realiseren. Deze opgave is gekoppeld aan een zoekgebied in de gemeenten Aa en Hunze, Borger-Odoorn, Emmen en Coevorden. Wij houden ons aan de afspraak om 285,5 MW aan windenergie in het aangewezen zoekgebied te realiseren. Inmiddels is een groot deel van de opgave gerealiseerd.

Met de realisatie van windparken in het Veenkoloniaal gebied van de gemeente Aa en Hunze en Borger-Odoorn is 175,5 MW gerealiseerd.

De gemeente Emmen heeft een Structuurvisie wind welke voorziet in de ontwikkeling van 95,5 MW windenergie op drie locaties: N34 (21 MW), Pottendijk (50,4 MW) en Zwartenbergerweg (24 MW). Het “Energiepark Pottendijk” is in aanbouw. . De locaties N34 en Zwartenbergerweg verkeren nog in de fase van onderzoek en ontwikkeling.

In Coevorden zijn in de structuurvisie twee gebieden aangewezen (Europark en Weijerswold). Inmiddels is met de realisatie van ca. 44,75 MW aan windenergie aan de doelstelling van 40 MW voldaan in de gemeente Coevorden.

In de RES heeft de gemeente Meppel een ambitie geformuleerd voor windenergie. Daarvoor worden nieuwe ruimtelijke- en vergunningprocedures gevolgd.

Bij initiatieven voor windenergie vragen wij initiatiefnemers een plan op te stellen waarin aandacht is voor de ruimtelijke, fysieke context en de ruimtelijke invloedssfeer van de opstelling. Aandacht voor een herkenbare opstelling en toepassing van de laatste stand der techniek om zoveel mogelijk recht te doen aan de belangen van omwonenden en de kernkwaliteiten in het gebied zijn hierbij belangrijke aspecten. Ook is ons participatiebeleid van toepassing, zoals verwoord in de Handreiking participatie bij zonne- en windparken.

Wij zien installaties voor de productie van windenergie als tijdelijke installaties. De gebruikte locaties dienen na uitgebruikname van de installaties in de oorspronkelijke staat te worden teruggebracht. Wij vragen de gemeenten aan te geven hoe dit wordt geborgd.

Kleinschalige windenergie

Het ruimtelijk beleid voor windenergie geldt niet voor installaties met een as-hoogte van maximaal 15 meter. Wel moet een dergelijke installatie passend binnen het landschap worden opgesteld en met inachtneming van het gestelde over kernkwaliteiten. Er loopt een traject tot het uitwerken van een pilot met betrekking tot de toepassing van kleinschalige windturbines (tot een as-hoogte van ca 25 meter). Dit is naar aanleiding van een maatschappelijke wens om windmolens met een dergelijke hoogte te kunnen realiseren.

Biomassa

Vrijwel alle vormen van biomassa zijn geschikt om hernieuwbare energie te produceren. Zowel de natuur als de landbouw moeten in de provincie voldoende mogelijkheden hebben voor het produceren en/of leveren van biomassa voor de productie van energie en biobased grondstoffen (zie ook 5.1.1.1).

Grote bio-vergisters en vergelijkbare bio-energie producerende inrichtingen kunnen milieuhinder met zich meebrengen. Deze grootschalige systemen moeten in onze optiek geconcentreerd worden op daarvoor geschikte bedrijfsterreinen, met een milieuzonering die past bij de schaal van de inrichting. Bijvoorbeeld bij de bedrijventerreinen Bargermeer in Emmen, Europark in Coevorden en het MERA-terrein nabij Attero in Wijster zijn hiervoor geschikt. Op deze terreinen zien we daarbij ook kansen om energieproducenten en -consumenten aan elkaar te koppelen (energie- cascadering). Daarbij kan ook gedacht worden aan het koppelen van landbouwbedrijven aan deze terreinen. De genoemde terreinen zijn daarom als energietransitieparken (ETP) aangemerkt.

Naast grootschalige bewerkingsprocessen van biomassa op bedrijventerreinen, is ook kleinschalige bewerking op bijvoorbeeld op boerenerven mogelijk, zoals een kleine co-vergister of monomestvergister.

Bodemenergie

De Drentse ondergrond biedt vele mogelijkheden voor de toepassing van bodemenergie, zoals warmtekoude opslag (WKO), geothermie en warmteopslag. De mogelijkheden van de Drentse ondergrond en onze ambities voor onze bodem zijn beschreven in het beleid voor de bodem en ondergrond (5.7.1).

5.6.3. Energieinfrastructuur     

Omgevingsbeeld

Bij energieinfrastructuur gaat het om boven-, en ondergrondse elektriciteitskabels, leidingen voor aardgas, waterstof en andere duurzame gassen, alsmede warmte in de vorm van warm water of stoom. Ook de bijbehorende laag-, midden-, en hoogspanningsstations van elektriciteit zijn onderdeel van de infrastructuur.

Ambitie

Onze ambitie is een robuust en toekomstbestendig energiesysteem in Drenthe, dat kan voorzien in de sterke groei van hernieuwbare energie en de transitie van fossiel naar elektrificatie, hernieuwbare gassen en warmtenetten.

Uitvoering

Samen met het bedrijfsleven, de Drentse gemeenten en de netbeheerders voeren we de regie op ontwikkelingen van het energiesysteem, zodat Drenthe voorbereid is op de uitdagingen van de toekomst.

Voor de realisatie van de hernieuwbare energieambities maken we hier binnen RES-verband afspraken over. Deze afspraken leggen we vast in de Drentse Routekaart RES. Met dit instrument willen we de ontwikkeling en uitbreiding van de Drentse energie-infrastructuur prioriteren en programmeren.

Ook werken wij samen met de IndustrieTafel NoordNederland aan de Cluster Energie Strategie (CES). Deze strategie omvat de verduurzaming van de noordelijke industrie en de programmering van de daarvoor benodigde energie infrastructuur.

Drenthe is onderdeel van de Noord-Nederlandse Hydrogen Valley. Daarmee ondersteunen en stimuleren wij waterstofprojecten uit de hele keten: productie, transport en gebruik. Het gebruik van waterstof vindt daarbij plaats in alle sectoren, zoals in de industrie, mobiliteit en de gebouwde omgeving. Om waterstof van producent bij gebruiker te krijgen, wordt het getransporteerd, bijvoorbeeld via de backbone, via lokale netwerkinfrastructuur of over de weg. Al deze vormen zijn belangrijk voor een goed functionerende waterstofeconomie.

5.7.1. Bodem en energievoorziening     

Omgevingsbeeld

De bodem en ondergrond voorzien in grote mate in de maatschappelijke behoefte aan energie (vroeger turf, tegenwoordig olie, gas en steenkool). De voorraden winbare (fossiele) energie in de ondergrond zijn eindig. Het intensieve gebruik (verbranding) van fossiele energie heeft in de afgelopen decennia geleid tot een snelle stijging van kooldioxide in de atmosfeer en daarmee een opwarming van de temperatuur op aarde. De transitie van een fossiele energievoorziening naar een hernieuwbare energievoorziening is volop gaande. Onze ambitie is dat in Drenthe in 2030 circa 40% van het energiegebruik duurzaam wordt opgewekt. In de toekomst zal vanwege het beleid voor duurzame energie ook meer en meer gebruik worden gemaakt van bodemenergie en geothermie. Dit zijn hernieuwbare energietechnieken, die als ze goed worden toegepast, niet leiden tot onomkeerbare schade aan het bodem- en ondergrondsysteem.

Ambitie

Bodemenergie

Bodemenergie, in de vorm van warmte-koude-opslag-systemen, geothermie, en opslag van restwarmte in de ondergrond, draagt bij aan onze energie-opgave. Wij willen de toepassing van bodemenergie versnellen door dit actief te stimuleren, en streven naar een zo groot mogelijk aandeel van hernieuwbare energie uit de ondergrond in de Drentse (duurzame) energiemix. Daarbij is ons motto ‘stimuleren waar het kan, beschermen waar het moet'. Wij streven daarbij naar doelmatig gebruik van bodemenergie en doelmatig gebruik van de bodem.

Conventioneel gas/olie

Wij zetten in op een volledig duurzame energievoorziening in 2050. Om dit te bewerkstelligen zetten wij in op de afbouw van het gebruik van de ondergrond voor winning van gas en olie.

Opslag van afval

Wij werken niet mee aan opslag van radioactief afval, gevaarlijke stoffen en CO2 in de ondergrond.

Duurzaam bodemgebruik bij winning en opslag van (hernieuwbare) energie

Activiteiten voor winning en opslag van (hernieuwbare) energie in de ondergrond mogen niet ten koste gaan van de kwaliteit van ons grondwater en voor zover mogelijk andere kwaliteiten en eigenschappen van bodem en ondergrond.

De ruimteclaim op de bodem voor de aanleg van nieuwe kabels en/of leidingen (inclusief graafwerkzaamheden) t.b.v. de productie en levering van energie wordt tot het minimum beperkt.

Uitvoering

Onze strategische doelen zijn:

• Vergroten aandeel van hernieuwbare energie uit de ondergrond in de Drentse energiemix (inclusief ondergrondse opslag);
• Voorkomen aantasting van de kwaliteiten en eigenschappen van bodem en ondergrond bij winning en opslag van (hernieuwbare) energie, waaronder ook bodemdaling;
• Verkleinen van de ruimteclaim op de bodem voor nieuwe kabels en/of leidingen (inclusief graafwerkzaamheden) t.b.v. de productie en levering van energie.

Samen met partners geven wij hier invulling aan en werken wij aan de realisatie van deze doelen.

Onze beleidskeuzes m.b.t. bodem en energievoorziening zijn:

Algemeen gebruik bodem en ondergrond

• Bij de winning en opslag van (duurzame) energie dient schade aan gebouwen en infrastructuur te worden vermeden.
• Bij elk initiatief voor onttrekken en opslag van energie in de diepe ondergrond dient de initiatiefnemer de effecten op veiligheid, milieu en de ruimtelijke aspecten in kaart te brengen en deze tot een maatschappelijk aanvaardbaar niveau te beperken.
• Er geldt een voorkeursvolgorde voor het gebruik van de ondergrond met betrekking tot drinkwaterwinning uit grondwater, energiewinning en –opslag.

Fossiele energiewinning en strategische gasopslag

• Afbouw van de gaswinning uit kleine velden.
• Geen winning van schaliegas.
• Strategische gasopslag kan onder voorwaarden plaatsvinden.

Duurzame energiewinning en energieopslag

• Aanleg van systemen voor warmte koude-opslag (WKO-systemen) vindt plaats volgens het zone-model.
• De toepassing van alle vormen van geothermie is onder voorwaarden toegestaan.
• De opslag van warmte in aquifers (waterdoorlatende lagen in de ondergrond) is onder voorwaarden toegestaan.
• Oude winlocaties van fossiele energie worden zo veel mogelijk ingezet voor winning, opslag of distributie van hernieuwbare energie.
• De zoutkoepels bij Hooghalen en Hoogeveen zijn voorkeurslocaties voor de opslag van perslucht dan wel H₂ (waterstof) in het kader van de energiebalancering.
• De opslag van biogas in lege gasreservoirs is toegestaan.
• Energieopslag in zoutkoepels ten behoeve van een gebalanceerd energiesysteem gaat voor andere vormen van opslag in zoutkoepels.
• Geothermie gaat vóór strategische en permanente gasopslag, met uitzondering van de opslag van groen/biogas, vanwege het beperkte aantal reservoirs dat hiervoor geschikt is.

Permanente opslag

• Geen ondergrondse opslag van kernafval en gevaarlijk afval.
• Geen opslag van CO₂ (kooldioxide) in de ondergrond in lege gasvelden en aquifers.
• Injectie van formatiewater in lege gasreservoirs is onder voorwaarden toegestaan.

Dit beleid vindt nadere uitwerking in de Strategie Bodem & Ondergrond en in de Provinciale Omgevingsverordening.

5.7.2. Bodem en landbouw     

Omgevingsbeeld

De bodem van Drenthe is overwegend in gebruik voor de landbouw. De landbouw staat op een hoog niveau. Ook op de voor een groot deel van nature voedselarme bodems van Drenthe is de productie hoog. De bodem staat onder druk door verbouw van een beperkt aantal gewassen, inzet van kunstmest en bestrijdingsmiddelen en berijden met zwaar materieel. Een vitale bodem is een randvoorwaarde en de belangrijkste productiefactor voor veel agrarische sectoren. Er is achteruitgang van de biodiversiteit (boven en ondergronds), bodemstructuur, bodemchemie en organische stof. Op termijn neemt daardoor het gewasproducerend vermogen af en de gevoeligheid voor droogte, wateroverlast en plantziektes toe. De achteruitgang van bodemkwaliteit leidt ook tot negatieve gevolgen voor de biodiversiteit en de kwaliteit van grond- en oppervlaktewater. Een vitale bodem wordt steeds belangrijker door klimaatverandering met langere perioden van droogte en meer extreme neerslag. Verbetering van het bodemgebruik en bodembeheer is de sleutel om ook in de toekomst een vitale landbouwsector in Drenthe te houden, en de landbouw weerbaar te maken met het oog op de verwachte klimaatverandering. Met het programma Toekomstgerichte Landbouw is in de afgelopen jaren een deel van de inspanningen gericht op verbetering van de vitaliteit van landbouwbodems in Drenthe.

Ambitie

Wij streven naar duurzaam gebruik en beheer van Drentse landbouwbodems met als resultaat vitale landbouwbodems. Deze vitale landbouwbodems*, produceren voldoende en gezond voedsel en/of voer, dragen bij aan de productie van veilig drinkwater en spelen een essentiële rol in de afbraak van broeikasgassen, de vastlegging van koolstof en het herstel van biodiversiteit.

*definitie: De vitaliteit van de bodem wordt bepaald door een aantal eigenschappen: het organisch stofgehalte, de bodemchemie, het bodemleven en de bodemstructuur. Ingrijpen in één eigenschap heeft invloed op de andere. Samen maken deze eigenschappen de bodem bestand tegen en adaptief bij veranderingen. Raken deze eigenschappen verstoord, dan gaat de vitaliteit van de bodem achteruit.

Uitvoering

Onze strategische doelen zijn:

• Verbeteren en opbouwen organische stof in de Drentse bodem;
• Verminderen van bodemverdichting;
• Verbeteren van de bodembiologie;
• Verminderen en vervangen van niet duurzame hulpstoffen;
• Verbeteren van de (grond)waterkwaliteit en –kwantiteit.

Samen met partners geven wij invulling hieraan en werken wij aan de realisatie van deze doelen.

Ons beleid vindt nadere uitwerking in de Strategie Bodem & Ondergrond, in het Programma Water en programma toekomstgerichte landbouw

5.7.3. Bodem en verontreinigingen in de leefomgeving     

Omgevingsbeeld

De zorg voor de (chemische) bodemkwaliteit en het beschermen van bodem en grondwater tegen nieuwe verontreinigingen is nodig voor een duurzaam bodemgebruik en voor het waarborgen van de gebruikswaarde van de bodem (grond en grondwater). Een gezonde bodem met ruimte voor groen maakt de leefomgeving aantrekkelijker, comfortabeler en klimaatbestendig. Wij bouwen, leven en spelen op en in de bodem. Een schone en gezonde bodem is belangrijk voor onze gezondheid en de kwaliteit van ons voedsel en het drinkwater. Verontreiniging met afvalstoffen van bodem en grondwater vindt sinds de industrialisatie plaats, met risico’s voor mens, plant en dier. Het opruimen van historische verontreinigingen (bodemsanering) startte eind jaren tachtig en is bijna afgerond. In Drenthe zijn nog 40 locaties met onaanvaardbare risico’s. De sanering of het beheer van die verontreinigingen zal tot na 2030 doorlopen. De Drentse bodem is niet schoon, maar wel schoner geworden door sanering van de meest urgente gevallen van bodemverontreiniging. Veel bodemverontreinigingen die niet tot onaanvaardbare risico’s leiden voor verspreiding of de gezondheid, blijven permanent in de bodem aanwezig. Deze locaties resteren na de afronding van de aanpak van spoedlocaties en hiervoor geldt geen saneringsplicht (Wet bodembescherming). Sanering vindt plaats bij activiteiten voor gebiedsontwikkeling. Een sectorale locatiegerichte aanpak wijzigt in een integrale benadering op gebiedsniveau. Een bedreiging voor gezondheid, ecologie en kwaliteit van bodem en grondwater is de emissie van diverse stoffen: diffuse verontreiniging en ‘nieuwe’ stoffen. Het betreft zeer zorgwekkende stoffen zoals PFAS, meststoffen, gewasbeschermingsmiddelen, medicijnresten en microplastics.

Ambitie

Voor een gezonde leefomgeving is een goede chemische kwaliteit van de bodem en grondwater van belang. We streven ernaar om bodem en ondergrond, inclusief het grondwater, te beschermen tegen nieuwe verontreinigingen. Wij spannen ons in dat zeer zorgwekkende stoffen (zoals PFAS) en opkomende verontreinigingen niet in bodem en ondergrond terecht komen.

De resterende historische bodemverontreinigingen worden doelmatig beheerd en onaanvaardbare verspreidingsrisico’s worden aangepakt door te saneren of door (gebiedsgericht) beheer van de verontreinigingen.

Uitvoering

Onze strategische doelen zijn:

• Opheffen en voorkomen van risico’s op de locaties waar historische bodemverontreiniging (inclusief grondwater) leidt of kan leiden tot onaanvaardbare risico’s;
• Aantasting van de bodemkwaliteit door verontreinigingen opheffen;
• Aantasting van de bodemkwaliteit door nieuwe verontreinigingen voorkomen.

Samen met partners geven wij hier invulling aan en werken wij aan de realisatie van deze doelen.

Onze beleidskeuze m.b.t. bodem & verontreinigingen in de leefomgeving is:

1. Totdat de Omgevingswet in werking is getreden is het provinciale beleid (voor Drenthe exclusief de gemeente Emmen) zoals beschreven in de bodemnota ‘Werk maken van eigen bodem’ en de provinciale omgevingsverordening onverkort van kracht.

Dit beleid vindt nadere uitwerking in de Strategie Bodem & Ondergrond en de Provinciale Omgevingsverordening.

5.7.4. Bodem en natuur     

Omgevingsbeeld

Vitale bodems zijn bepalend voor biodiversiteit en voor hele ecosystemen. Bodemleven is de basis van de voedselpiramide en wijziging van de bodemchemie raakt een ecosysteem als geheel. De vitaliteit van de Drentse bos- en natuurbodems staat onder druk door jarenlange depositie van stikstof en zwavel met vermesting en verzuring als gevolg. De soortenrijkdom in het geheel neemt af, stikstof-minnende soorten gedijen. Het bodemsysteem reageert traag zodat deze effecten lang doorwerken. Daarnaast is er in bos en natuur verdroging van het bodem- en grondwatersysteem en in bossen ontstond bodemverdichting door het berijden met zware machines voor houtkap. Maatregelen voor herstel en behoud van biodiversiteit gedurende tientallen jaren heeft effect. In Natura 2000-gebieden zijn er meer typisch Drentse en zeldzame soorten. Bij herstel- en inrichtingsmaatregelen wordt rekening gehouden met het bodemarchief en de geomorfologie en verschraling gebeurt vooral via maaien en afvoeren en begrazing. Er wordt bekalkt tegen verzuring en vermesting van de bodem. Drentse ecosystemen lopen gevaar omdat de van nature bufferende werking van de bodem uitgeput raakt. Aluminium kan dan in oplossing gaan, waardoor de grondwaterkwaliteit verslechtert en planten en bomen worden aangetast.

Ambitie

De vitaliteit^* van de Drentse bos- en natuurbodems moet dusdanig op orde worden gebracht/verbeterd dat ecosysteemdiensten ook op lange termijn gebruikt kunnen worden.

Uitgangspunt is om de oorspronkelijke bodem zoveel mogelijk in stand te houden, zodat zadenbanken, bodemleven en aardkundig en archeologisch erfgoed behouden blijven. Dit om (op lange termijn) o.a. de natuurwaarden en boven- en ondergrondse biodiversiteit te versterken. Bij inrichting en beheer van natuur- en bosbodems streven wij naar minimale afgraving van bestaande bodemlagen. Daarbij wordt onder andere de termijn waarop een voedselarme uitgangssituatie door middel van uitmijning van nutriënten kan worden bereikt, betrokken in de afweging.

Bij (beheer)keuzes dient gekeken te worden naar samenhang tussen boven- en ondergrond.

^* definitie: De vitaliteit van de bodem wordt bepaald door een aantal eigenschappen: het organisch stofgehalte, de bodemchemie, het bodemleven en de bodemstructuur. Ingrijpen in één eigenschap heeft invloed op de andere. Samen maken deze eigenschappen de bodem bestand tegen en adaptief bij veranderingen. Raken deze eigenschappen verstoord, dan gaat de vitaliteit van de bodem achteruit.

Uitvoering

Onze strategische doelen zijn:

• Verbeteren van de vitaliteit van de bos- en natuurbodems.
• Verbeteren van de bodembiologie van landbouwbodems ten behoeve van verhoging van de biodiversiteit in het Drenst Natuur Netwerk.

Samen met partners geven wij invulling hieraan en werken wij aan de realisatie van deze doelen.

Onze beleidskeuzes m.b.t. bodem & natuur zijn:

• Verbetering van de bodemkwaliteit en hydrologisch herstel zijn onderdeel van de inrichting en het beheer van natuurgebieden van de NNN.
• Op ingerichte percelen (voor functie natuur) gelegen in de NNN die worden verpacht door de provincie is het gebruik van gewasbeschermingsmiddelen niet toegestaan. Bemesting in welke vorm dan ook wordt uitgesloten, met uitzondering van vaste stalmest op percelen waar een weidevogeldoelstelling geldt.
• Op nog niet ingerichte percelen (waar de functie nog landbouw is) gelegen in de NNN die worden verpacht door de provincie, geldt voor bescherming van de bodemkwaliteit het volgende:
  • De teelt van bloembollen en meerjarige gewassen is niet toegestaan;
  • Het gebruik van bestrijdingsmiddelen op gras- en bouwland is niet toegestaan. Pluksgewijze bestrijding van probleemonkruiden (Akkerdistel, Ridderzuring, Brandnetel en Bereklauw) is alleen mogelijk in overleg met de verpachter;
  • Het gebruik van meststoffen op gras- en bouwland is niet toegestaan.

Ons beleid vindt nadere uitwerking in de Strategie Bodem & Ondergrond, de Natuurvisie en het Koersdocument Drentse Aanpak Stikstof.

5.7.5. Bodem en grondwater     

Omgevingsbeeld

Duurzaam gebruik van bodem en grondwater is nodig voor een gezonde, veilige leefomgeving en voor een verantwoord economisch gebruik. Het bodem- en grondwatersysteem is traag werkend, zodat effecten lang doorwerken. Het systeem is één geheel, grond en grondwater zijn verbonden: bij bodem en ondergrond gaat het ook om het water en andersom. Die verbinding heeft boven het maaiveld betrekking op het oppervlaktewater, het type landgebruik, maar ook door het peilbeheer. Onder het maaiveld gaat het om de relatie tussen bodem en grondwater wat betreft chemie, biologie en fysische processen. In de waterkringloop is een belangrijke functie van de bodem de natuurlijke buffercapaciteit om neerslag op te nemen waardoor de watervoorraad in de bodem wordt aangevuld. Bij een groter bufferend vermogen worden perioden met neerslagtekort beter overbrugd en wordt wateroverlast verminderd door langzamer afvoer. Grondwater is voor Drenthe essentieel voor de levering van zoet drinkwater en het water in de bodem is essentieel voor de groei van planten en bomen. Omgekeerd zijn verschillende fysische eigenschappen van de grond sterk afhankelijk van het vochtgehalte, zoals structuur, bewerkbaarheid, draagkracht, zwel en krimp. Bodem en ondergrond zijn belangrijk voor het veiligstellen van voldoende en kwalitatief goed oppervlakte- en grondwater, het voorkomen van droogte en wateroverlast en het beheren en beheersen van de effecten van water(gebruik) op het natuurlijk systeem, zoals bodemdaling en verlies van organische stof.

Ambitie

Wij streven naar het terugdringen van de belasting van de bodem met meststoffen, gewasbeschermingsmiddelen en andere diffuse verontreinigingen om de kwaliteit van de bodem en het grondwater te verbeteren.

Wij streven naar verhogen van de adsorptie- en afbraakcapaciteit van de bodem t.a.v. meststoffen en verontreinigingen, om uitspoeling van meststoffen en verontreinigingen naar het grondwater te voorkomen.

Wij streven naar verhoging van de natuurlijke buffercapaciteit van de bodem en reductie van de verdamping uit de bodem om de hoeveelheid zoet grondwater te vergroten.

Wij willen veenoxidatie/-inklinking, die optreedt door ontwatering, zoveel mogelijk voorkomen.

Uitvoering

Onze strategische doelen zijn:

• Verminderen van de belasting van de bodem met meststoffen, gewasbeschermingsmiddelen en diffuse verontreinigingen;
• Verhogen van adsorptie en afbraakcapaciteit van de bodem;
• Verhogen van de natuurlijke buffercapaciteit van de bodem;
• Verminderen van de verdamping van water uit de bodem;
• Verminderen van veenoxidatie/-inklinking.

Samen met partners geven wij invulling hieraan en werken wij aan de realisatie van deze doelen.

Ons beleid vindt nadere uitwerking in het Regionaal Waterprogramma.

5.7.6. Bodem en infrastructuur     

Omgevingsbeeld

De Drentse bodem en ondergrond heeft een draagfunctie voor de infrastructuur voor personen, goederen, stoffen en nutsvoorzieningen. Dat gebruik beïnvloedt de bodem en ondergrond als natuurlijk systeem. Bij infrastructuur is te denken aan auto-, spoor- en waterwegennet en aan leidingen voor het transport water, energie en data. De draagkracht van bodem en ondergrond is daarbij vaak een bepalende factor en die is afhankelijk van de samenstelling. Fundering is een onmisbare constructieve schakel tussen de ondergrond en de verhardingslagen van asfalt, beton of constructieve elementen van de infrastructuur. Funderingsmaterialen hebben specifieke eigenschappen en risico’s voor belasting van bodem- en oppervlaktewater. De toepassing is geregeld in het Besluit Bodemkwaliteit. Een provincie-dekkende bodemkwaliteitskaart met bodembeheerplan wordt gebruikt voor het optimaal hergebruiken van grond voor de wegbermen langs de provinciale wegen en de doorgaande gemeentelijke wegen. Vitale bodems van bermen en oevers van provinciale kanalen en wegen zijn bepalend voor de natuurfunctie. De energietransitie, klimaatopgave en verdere verstedelijking vagen een goede infrastructuur van ondergrondse kabels en leidingen en ruimtelijke ordening daarvan, zoals de uitbreiding van het stroomnet, ontwikkeling van warmtenetten, extra rioleringen voor de afkoppeling van regenwater, (ondergrondse) berging van piekbuien en de groei van datanetwerken.

Ambitie

Wij streven naar het terugdringen van de belasting van de bodem met diffuse verontreinigingen, onder en naast het wegennetwerk, om de kwaliteit van de bodem en het grondwater te verbeteren.

Bij infrastructurele projecten hergebruiken we grond en bouwstoffen op een hoogwaardige manier en produceren we zo min mogelijk restproducten.

Bij locatiekeuzes/variantkeuzes voor infrastructuur willen wij de kenmerken van bodem en ondergrond betrekken.

Wij streven naar verhoging van het waterbufferend vermogen van de bodem rondom het wegenetwerk om zoveel en snel mogelijk regenwater in de bodem te bergen.

Wij streven naar verbetering van de ruimtelijke ordening van de ondergrondse infrastructuur

Uitvoering

Onze strategische doelen zijn:

• Voorkomen uitspoeling/uitloging van verontreinigingen naar het grondwater vanuit bestaande en nieuwe infrastructurele objecten;
• Verbeteren van het waterbufferend vermogen van de bodem rondom het wegennetwerk;
• Verhogen van de hoeveelheid hergebruik van delfstoffen en bouwstoffen bij infrastructurele projecten;
• Betrekken van kenmerken van bodem en ondergrond bij locatiekeuzes en variantkeuzes voor infrastructurele projecten;
• Verbeteren van de ruimtelijke ordening van de ondergrondse infrastructuur.

Samen met partners geven wij invulling hieraan en werken wij aan de realisatie van deze doelen.

Onze beleidskeuze m.b.t. bodem & infrastructuur is:

1. Wij werken volgens de principes van de Green Deal 'Duurzaam GWW' (grond-, weg-, en waterbouw).

Ons beleid vindt uitwerking in de strategie Bodem & Ondergrond, het Mobiliteitsprogramma 2021-2030, het Meerjaren Onderhoudsprogramma 2021-2024, het Regionaal Mobiliteitsplan, het regionaal strategisch plan Verkeersveiligheid en de uitvoeringsagenda fietsverkeer.

5.7.7. Bodem en delf- en grondstoffen     

Omgevingsbeeld

Uit de Drentse bodem en ondergrond worden delfstoffen gewonnen: olie, gas en zand. Er zijn diverse dieptewinningen voor verschillende soorten zand. Het is als grondstof van belang voor diverse doelen, maar winning heeft ook invloed op de leefomgeving. Er zijn daarnaast functionele ontgrondingen voor bijvoorbeeld landbouwkundige verbetering, natuurontwikkeling of bouwen, waarbij het hoofddoel niet zandwinning is. Een bijzondere vorm is vervening van percelen in Zuidoost-Drenthe, gecombineerd met landbouwkundige verbetering.

Er is ook zout in de ondergrond van Drenthe, maar dat wordt niet gewonnen.

Winning van gas vindt plaats uit diverse gasvelden verspreid over Drenthe, en olie bij Schoonebeek uit het grootste olieveld van Nederland op land.

Ongeveer 85% van de Drentse bodem is begroeid met planten en bomen (landbouw, bos, natuur). Begroeiing kan (ook) dienen als biogrondstof voor de maakindustrie en heeft een functie voor opslag en productie van energie zoals brandhout, biogas en vloeibare biobrandstof en voor de opslag van CO₂. De bodem heeft hierdoor ook indirect een functie voor het klimaatbeleid.

Ambitie

Wij streven naar hergebruik van grondstoffen/delfstoffen door inzet op circulariteit. Daarmee beperken we de winning van delfstoffen.

Bij winning van delfstoffen, streven we naar een duurzaam gebruik van de ondergrond, met zo laag mogelijke emissies, met de best beschikbare technieken en met oog voor de bovengrondse belangen.

De inzet op het vergroten van de productie van bio-grondstoffen mag niet leiden tot afname van de bodemkwaliteit en met name de organische stofopbouw in landbouwbodems.

Uitvoering

Onze strategische doelen zijn:

• Verhogen van de hoeveelheid hergebruik van delfstoffen;
• Verbeteren en opbouw organische stof bij de teelt van biogrondstoffen.

Samen met partners geven wij invulling hieraan en werken wij aan de realisatie van deze doelen.

Onze beleidskeuzes m.b.t. bodem & delf- en grondstoffen zijn:

Zoutwinning:

• De ontginning van zoutkussens enkel voor zoutwinning is, mits inpasbaar, toegestaan.
• De ontginning van zoutkoepels ten behoeve de winning van zout is toegestaan, mits deze na de zoutwinning worden gebruikt voor de opslag van gassen t.b.v. de duurzame energievoorziening.
• De zoutkoepels bij Schoonloo, Drouwen en Gasteren worden niet geëxploiteerd.
• Gebruik van de zoutkoepel bij Dwingeloo is beleidsmatig ongewenst.

Zandwinning:

• Zandwinning is uitsluitend toegestaan om te voorzien in de feitelijke behoefte aan beton- en metselzand en ophoogzand.
• Wij werken alleen mee aan nieuwe zandwinningen, wanneer die na exploitatie multifunctioneel zijn en ruimtelijke kwaliteit hebben.
• De zandwinning zo veel mogelijk concentreren in een beperkt aantal (centrale) zandwinplaatsen, verspreid over de provincie.
• In het Natuurnetwerk Nederland (NNN) is geen plaats voor zandwinningen.

Functionele ontgrondingen:

• Functionele ontgrondingen zijn alleen toegestaan indien dit strikt noodzakelijk is, passend in het landschap en passend bij het gewenste doel.

Ons beleid vindt uitwerking in de Strategie Bodem & Ondergrond, de Energievisie Drenthe 2030, de Notitie Uitgangspunten biogrondstoffen in Drenthe, de Beleidsnota economische Koers Drenthe 2020-2023 en de Provinciale Omgevingsverordening.

5.7.8. Bodem en klimaatverandering     

Omgevingsbeeld

De temperatuurstijging geeft verschuiving in het evenwicht in het bodem- en watersysteem en klimaatverandering leidt dot bodemdaling, verdroging, veranderde grondwaterstanden en versnelde afbraak van organische stof met als gevolg een grotere uitstoot van broeikasgassen.

De bodem draagt anderzijds bij aan het beperken van de klimaatverandering en van de effecten.

Veel van de oplossingen en kansen voor klimaatadaptatie en klimaatmitigatie zijn bodem en/of ondergrond gerelateerd. Een andere manier van beheer van landbouwgronden, waardoor de buffercapaciteit en het gehalte aan organisch stof van de bodem toeneemt, kan hieraan een belangrijke bijdrage leveren. Hierdoor kan de bodem extra neerslag opvangen en vasthouden en broeikasgassen (CO2, methaan, lachgas) vastleggen.

In het stedelijk gebied kan het natuurlijk systeem worden gebruikt voor bijvoorbeeld waterberging in de ondergrond maar ook door stedelijk groen te gebruiken voor temperatuurregulatie.
Door de ondergrond in te zetten voor de winning van duurzame energie (WKO, geothermie), waardoor de uitstoot van CO₂-gas als gevolg van de verbranding van fossiele brandstoffen wordt verkleind, kan bodem en ondergrond een grote rol spelen in de duurzame energievoorziening.

Voor de effectiviteit van klimaatadaptatie maatregelen zijn de natuurlijke bodemeigenschappen van belang.

Ambitie

We streven naar optimaal inrichten en gebruiken van het bodem- en watersysteem om effecten van klimaatverandering zo veel mogelijk op te vangen.
Wij zetten in op verhoging van de vitaliteit^* van bos-, natuur- en landbouwbodems.

We streven naar vermindering van de afdekking van bodems.

We gaan veenoxidatie tegen en zetten in op ontwikkeling van nieuw veen met het oog op CO2-reductie in de atmosfeer en beperken van bodemdaling.

^* definitie: De vitaliteit van de bodem wordt bepaald door een aantal eigenschappen: het organisch stofgehalte, de bodemchemie, het bodemleven en de bodemstructuur. Ingrijpen in één eigenschap heeft invloed op de andere. Samen maken deze eigenschappen de bodem bestand tegen en adaptief bij veranderingen. Raken deze eigenschappen verstoord, dan gaat de vitaliteit van de bodem achteruit.

Uitvoering

Onze strategische doelen zijn:

• De kenmerken van bodem en ondergrond beter benutten voor maatregelen voor klimaatadaptatie;
• Verminderen van afdekking van bodems in bebouwde gebieden;
• Verhogen water bufferend vermogen van de bodem;
• Behouden van bestaand veen en ontwikkeling van nieuw veen;
• Vergroten aandeel van hernieuwbare energie uit de ondergrond in de Drentse energiemix (inclusief ondergrondse opslag).

Samen met partners geven wij invulling hieraan en werken wij aan de realisatie van deze doelen.

Onze beleidskeuze m.b.t. bodem & klimaatverandering is:

1. Provinciaal vastgoed en provinciale wegen richten wij klimaatadaptief in met het oog op wateropslag (infiltratie van regenwater) in de bodem.

Ons beleid vindt uitwerking in de strategie Bodem & Ondergrond, de Nota klimaatadaptatie en de Natuurvisie.

6.3.1. Ontwikkeling grondgebonden bedrijven     

Omgevingsbeeld

Grondgebonden landbouwbedrijven die zich verder willen ontwikkelen, hebben vaak behoefte aan uitbreiding of nieuwbouw van bedrijfsgebouwen.

De snelle veranderingen in de agrarische sector vragen om enige speelruimte bij de vraag wat onder de begrippen grondgebonden en niet- grondgebonden wordt verstaan. Uit praktijksituaties blijkt steeds vaker dat er meer differentiatie is in de agrarische sector als het gaat om het houden van dieren. Voor biologische bedrijven is er al beleid opgesteld, volgens definities van het Rijk worden biologische bedrijven niet als intensieve veehouderij gezien.

Ambitie

Voor de gebieden met de aanduiding 'landbouwgebied' zijn de gemeenten verantwoordelijk voor het vaststellen van de maximale oppervlaktemaat van grondgebonden agrarische bedrijven. Uitbreiding van het bouwvlak moet ruimtelijk worden ingepast. Hierbij moeten de kernkwaliteiten (4.2) in acht worden genomen.

Grondgebonden landbouwbedrijven gelegen op de kaart `Bouwvlak grondgebonden agrarisch bedrijf` van de Provinciale Omgevingsverordening hebben een maximaal bouwvlak van 1,5 hectare. Onder voorwaarde van ruimtelijke inpassing is een verdere vergroting mogelijk.

Ruimtelijke kwaliteit in de landbouw vergt ruimte. Daarmee bedoelen we niet méér oppervlakte voor bebouwing, maar een benadering waarbij de gebouwen en de sleuf- en mestsilo's goed ten opzichte van elkaar worden gesitueerd en waarbij de erfbeplanting voor landschappelijke inpassing optimaal wordt aangelegd. Een benadering voor de inpassing van grondgebonden landbouwbedrijven die hieraan voldoet, staat onder andere beschreven in de brochures Boerderijen om trots op te zijn (december 2011) en Boerderijen om trots op te zijn: deel 2 (februari 2014). Deze zijn tot stand gekomen door een samenwerking tussen Natuur en Milieufederatie Drenthe en de LTO Noord. Centrale elementen van deze benadering vormen een gemeentelijke regierol, waarbij de gemeente vanaf het eerste moment wordt betrokken bij de planvorming, daarnaast keukentafelgesprekken worden gevoerd en er wordt uitgaan van een agrarische bouwkavel in plaats van een bebouwingsvlak.

Uitvoering

Met de benadering voor de inpassing van landbouwbedrijven willen wij gemeenten stimuleren om het vraagstuk van schaalvergroting van de grondgebonden landbouw te koppelen aan een benadering met ruimtelijke kwaliteit, dierenwelzijn en duurzaamheid. De uitvoering en de implementatie van deze aanpak ligt primair op het werkterrein van de gemeenten.

Dit onderwerp wordt uitgevoerd met het Programma Toekomstgerichte Landbouw en heeft ook doorwerking in de Provinciale Omgevingsverordening.

7.1.1. Natuurnetwerk Nederland     

Omgevingsbeeld

Het Natuurnetwerk Nederland (NNN) is een robuuste, samenhangende structuur van natuurgebieden, nieuwe natuurgebieden, ecologische verbindingen en agrarische gebieden met hoge natuurwaarden, bijvoorbeeld gebieden met agrarisch natuurbeheer.

In 1990 is de nationale overheid gestart met het realiseren van de Ecologische Hoofdstructuur (EHS), die als een netwerk van gebieden moet zorgen voor een duurzame verbetering van flora, fauna, natuurlijke leefgemeenschappen en biodiversiteit. In 2011 is door het Onderhandelingsakkoord decentralisatie natuurbeleid de verantwoordelijkheid voor het natuurbeleid overgegaan van het Rijk naar de provincies. In dit onderhandelingsakkoord zijn afspraken gemaakt over de herijking van de EHS. Vanaf 2014 stelt het Rijk extra middelen beschikbaar voor natuurintensivering. De afspraken zijn vastgelegd in het Natuurpact dat in 2013 is opgesteld. Eén van de afspraken is de realisatie (verwerving en inrichting) van het NNN, de opvolger van de EHS.

Door de provincie zijn zeer kwetsbare gebieden aangewezen. Alleen voor verzuring gevoelige gebieden of delen daarvan zijn gelegen in het Natuurnetwerk Nederland kunnen als zeer kwetsbaar gebied worden aangewezen. Drenthe heeft de zeer kwetsbare gebieden aangewezen op de kaart Wet ammoniak en veehouderij.

Ambitie

Wij zetten in op het realiseren van het Natuurwerk Nederland (NNN) voor de instandhouding en het versterken van de biodiversiteit, conform de afspraken met het Rijk in het Natuurpact.

Bij de ontwikkeling van het NNN zetten wij in op het:

• Verbinden van natuurgebieden en slechten van barrières;
• Herstel en verbeteren milieucondities;
• Benutten van slimme combinaties met andere beleidsopgave, zoals Kaderrichtlijn Water (KRW), water vasthouden en klimaatbuffers en recreatief medegebruik.

Bij nieuwe activiteiten of wijziging van activiteiten zoeken wij aansluiting bij bestaande voorzieningen en zoeken de balans tussen beschermen, beleven en benutten. Hierbij gelden onder andere de regels van de Provinciale Omgevingsverordening. De komende jaren komen er hectares nieuwe natuur bij en gaan we de kwaliteit van de natuur verbeteren. Wij zorgen er samen met maatschappelijke partners voor dat de Drentse natuur robuust wordt. Een vitaal platteland is hierin een van onze speerpunten.

Uitvoering

De provincie is verantwoordelijk voor het realiseren en het behoud van NNN. Binnen het NNN sturen wij – zoals met het Rijk overeengekomen – met regelgeving en met scherp omschreven doelen, vastgelegd in de beheer- en ontwikkelopgave. De actuele kaart van het NNN is de vastgestelde kaart van het NNN in de Provinciale Omgevingsverordening. Bij de beoordeling van ruimtelijke plannen binnen het NNN is de regelgeving in de Provinciale Omgevingsverordening leidend.

De uitvoering van het NNN realiseren wij met het Programma Natuurlijk Platteland. De maatregelen die in het programma staan, vloeien voort uit het Natuurpact en Programma Natuur.

Het NNN wordt afgerond zoals overeengekomen. Deze wettelijke taak is nauw verbonden met nationale en Europese verplichtingen in het kader van Natura 2000, de daaruit voortvloeiende (voormalige) Programmatische Aanpak Stikstof (PAS) en de Kaderrichtlijn Water (KRW).

Wij stimuleren het Natuurnetwerk Nederland met het Subsidiestelsel Natuur en Landschap.

Binnen het NNN vindt in opdracht van de provincie monitoring plaats volgens afspraken die zijn gemaakt in het kader van de SNL en Natura 2000. De Drentse monitoringsverplichtingen voor Natura 2000 en SNL-gebieden worden uitgevoerd volgens ons Meerjarenprogramma Monitoring.

Onder regie van de provincie verzamelen terreinbeheerders de benodigde natuurinformatie. In samenhang met de abiotische en ruimtelijke gegevens beoordeelt de provincie via een landelijke systematiek de natuurkwaliteit van de gebieden. De resultaten hiervan worden gepubliceerd in de jaarlijkse Voortgangsrapportage Natuur (VRN) en breed gedeeld op onze provinciale website: ‘Dit is Drenthe in feiten en cijfers’.

Dit onderwerp heeft doorwerking in de Provinciale Omgevingsverordening.

7.1.2. Ecologische verbindingen     

Omgevingsbeeld

Ecologische verbindingen vormen een essentieel onderdeel van het NNN. Ecologische verbindingen zorgen er voor dat verschillende natuurgebieden met elkaar verbonden zijn. Dit is belangrijk voor de verspreiding van planten en dieren tussen gebieden en voorkomt de versnippering van de Drentse natuur. Met het veranderende klimaat is het belang van de ecologische verbindingen nog groter geworden. Zonder de ecologische verbindingen kan het NNN niet functioneren binnen het huidige landschap.

Ambitie

Voor de instandhouding en het versterken van biodiversiteit, conform de afspraken in het Natuurpact met het Rijk zetten wij de komende jaren in op de verdere ontwikkeling van verbindingen en hiermee de verdere ontsnippering van de Drentse natuur. Daarmee verbinden wij in Drenthe verschillende natuurgebieden binnen het Natuurnetwerk Nederland.

Ecologische verbindingen kunnen ervoor zorgen dat populaties zich weer kunnen hervestigen doordat gebieden verbonden zijn met andere gebieden met restpopulaties. Daarnaast zullen de ecologische verbindingen bijdragen in de verspreiding van soorten, zodat deze mee kunnen verplaatsen met het klimaat waarin zij thuishoren.

Uitvoering

Voor het realiseren van de verbindingen, willen we gebruik maken van bestaande landschapspatronen en zo nodig deze landschapspatronen versterken, waarbij de hoofdfunctie van gebieden gehandhaafd blijft. Het gaat zowel om droge structuren, als houtsingels en wegbermen, als om natte structuren zoals waterlopen, oevers en greppels.

De realisatie van ecologische verbindingen is onderdeel van het Programma Natuurlijk Platteland. Knelpunten bij provinciale en gemeentelijke infrastructuur worden zoveel mogelijk in combinatie met geplande wegwerkzaamheden aangepakt, waarbij voorrang wordt gegeven aan knelpunten in het NNN.

Dit onderwerp heeft doorwerking in de Provinciale Omgevingsverordening.

7.1.3. Natura 2000     

Omgevingsbeeld

Drenthe kent veertien gebieden die van Europees belang zijn; de Natura 2000-gebieden. Deze gebieden maken deel uit van een Europees samenhangend netwerk van de belangrijkste natuurgebieden die Europa kent. De Vogel- en de Habitatrichtlijn van de Europese Unie is op deze gebieden van toepassing. Deze gebieden zijn onderdeel van het NNN.

Door de decentralisatie van het natuurbeleid is de provincie verantwoordelijk voor het behalen van de vastgestelde instandhoudingsdoelen voor deze gebieden. De provincie werkt via beheerplannen aan het bereiken van de voor de diverse gebieden vastgestelde doelen. Daarmee is Natura 2000 een belangrijk instrument voor het behoud en het versterken van de biodiversiteit in deze belangrijke Drentse gebieden.

Bij de bescherming van de Natura 2000-gebieden staat het behalen van de instandhoudingsdoelen centraal, in overeenstemming met het rijksbeleid voor deze gebieden. Dat doen we op een manier waarbij de omgeving bijdraagt aan deze doelen en met zo min mogelijk belemmeringen te maken krijgt.

Door de huidige stikstofdepositie staat een belangrijk deel van de kwetsbare natuur onder druk. Te veel stikstof leidt tot verzuring en vermesting en daarmee een vermindering van de biodiversiteit. Dit speelt voor de instandhoudingsdoelen van twaalf van de veertien Natura 2000-gebieden. Ook naast de ''formele'' instandhoudingsdoelen voor deze gebieden is er natuur die schade ondervindt van een overmatige neerslag aan stikstof.

Eén van de belangrijkste oorzaken van de achteruitgang van de biodiversiteit is een overmaat aan stikstofneerslag. Ons land kent al decennialang een hoge stikstofemissie en daarom een hoge stikstofbelasting van de natuur. Daardoor zijn veel habitattypen en leefgebieden van aangewezen soorten onder druk komen te staan. Door de cumulatie van stikstof en verzuring in de bodem zal de huidige depositie nog een lange termijn gevolgen hebben. Hierbij maken wij een koppeling met het bodembeleid.

Ook voor andere beleidsterreinen heeft de stikstofproblematiek gevolgen. Er moet namelijk zekerheid zijn dat natuurwaarden niet worden aangetast voordat een economische ontwikkeling op grond van de Wet natuurbescherming kan plaatsvinden. Voor allerlei projecten op het gebied van bijvoorbeeld bouw, industrie, infrastructuur en agrarische bedrijven vraagt dat om het creëren van stikstofruimte, voordat ze kunnen worden uitgevoerd.

Het op orde krijgen van milieucondities, waaronder stikstof, is ook een van de uitdagingen bij het realiseren van een Basiskwaliteit Natuur Drenthe.

Het verminderen van stikstofdepositie is een van de voornaamste uitdagingen voor de komende jaren. Het is niet alleen stikstof waar de natuur last van heeft. We werken aan het wegnemen van zo veel mogelijk van de ''drukfactoren'' om de gestelde natuurdoelen te halen. Zo werken we aan een brede aanpak met onder andere klimaat- en watermaatregelen.

Ambitie

Het behalen van de instandhoudingsdoelen zoals deze zijn gesteld voor de veertien Drentse Natura 2000-gebieden, conform de wettelijke kaders. Voor het afdoende beschermen van de gebieden en het behalen van de instandhoudingsdoelen trekken we samen op met gebiedspartners, waarbij de terrein beherende organisaties en particulieren de herstelmaatregelen in het veld uitvoeren. Gebiedsgericht samenwerken is het devies.

Uitvoering

De precieze uitwerking van de wijze waarop wij de instandhoudingsdoelen voor een gebied willen bereiken, is verwoord in de Natura 2000-beheerplannen van de gebieden. Een Natura 2000-beheerplan geeft o.a. helderheid over de maatregelen die worden genomen om de betrokken natuurwaarden veilig te stellen en de instandhoudingsdoelen te behalen. De realisatie van onze taken voor Natura 2000-gebieden is onderdeel van het PNP.

In 2021 is de Wet stikstofreductie en natuurverbetering in werking getreden. Naast de landelijke en generieke maatregelen, is een stikstofaanpak nodig op gebiedsniveau. Provincies hebben de rol om deze in een gebiedsgerichte aanpak verder met de partners uit te werken. Drenthe heeft haar aanpak vastgelegd in het ‘Koersdocument Drentse aanpak Stikstof’ (vastgesteld door PS op 21 april 2021). Met onze stikstofaanpak willen we:

• De mogelijkheden onderzoeken om nieuwe ontwikkelingen op gang te brengen zonder natuur extra te schaden (6.3 Habitatrichtlijn) (HR);
• Een veerkrachtige natuur in stikstofgevoelige Natura 2000-gebieden realiseren (6.1, 6.2 HR);
• Bijdragen aan een daling van de stikstofdepositie, eventueel aanvullend op of vervangend aan de bronmaatregelen van het Rijk (6.1 en 6.2 HR).

Op basis van de Wet stikstofreductie en natuurverbetering moet Drenthe medio 2023 een zogenaamd Gebiedsplan stikstof hebben vastgesteld.

In Natura 2000-gebieden wordt gemonitord of de vanuit de Europese Unie vastgestelde doelen worden behaald. Als de vegetatie en/of dieren binnen Natura 2000-gebieden negatieve effecten ondervinden van stikstofneerslag, wordt extra beleid uitgevoerd om deze stikstofgevoelige natuur te behouden. Ditzelfde geldt ook voor Habitatrichtlijn-soorten buiten Natura 2000-gebieden. Over de stand van zaken van Natura 2000 wordt via het Rijk gerapporteerd aan Europa.

De Drentse monitoringsverplichtingen voor Natura 2000 en SNL-gebieden worden uitgevoerd volgens ons Meerjarenprogramma Monitoring.

Dit onderwerp heeft doorwerking in de Provinciale Omgevingsverordening.

7.1.4. Hart van Drenthe     

Omgevingsbeeld

Het Hart van Drenthe wordt gevormd door de brongebieden van de beekdalen Drentsche Aa, Hunze en Elperstroom, waar ‘het blauwe goud’ van Drenthe ontstaat.

Ambitie

Het Hart van Drenthe wordt, net als het Drents Friese Wold, de komende decennia ontwikkeld tot een natuurlijk boslandschap. Water wordt in het gebied vastgehouden, om langzaam zijn eigen weg te kunnen zoeken naar de beken. Zo ontstaat een gebied waar de mens wildernis kan beleven. Het Hart van Drenthe draagt bij aan de instandhouding en het versterken van de biodiversiteit, conform de afspraken uit het Natuurpact met het Rijk.

Uitvoering

De realisatie van Hart van Drenthe is onderdeel van het Programma Natuurlijk Platteland. En maakt tevens onderdeel uit van het Nationaal Park Drentsche Aa. Dit onderwerp heeft doorwerking in de Provinciale Omgevingsverordening.

7.1.5. Nationale Parken     

Omgevingsbeeld

Drenthe kent rie nationale parken. In deze gebieden komen verschillende functies samen, zoals natuur en landschap in combinatie met landbouw en recreatie.

Ambitie

De provincie heeft de intentie de Drentsche Aa en Zuidwest Drenthe te laten uitgroeien tot de nieuwe standaard voor Nationale Parken. Daarvoor hebben we in 2020 een subsidie van het Rijk ontvangen om samen met partnerorganisaties en inwoners de mogelijkheden verder te verkennen.

Het blijkt dat dit soort gebieden door hun omvang een goede basis zijn voor de ontwikkeling van een hoge kwaliteit natuur en landschap en tegelijkertijd een grote toeristische en recreatieve trekpleister vormen. Landelijk is hiervoor de standaard voor Nationale Parken Nieuwe Stijl ontwikkeld. In deze gebieden kunnen bestaande natuurgebieden beter met elkaar worden verbonden tot een groter samenhangend geheel door middel van ecologische en recreatieve verbindingen. Grotere eenheden kunnen recreatief toeristisch sterk worden ontwikkeld en daarmee een stevige economische impuls geven.

Uitvoering

Het door ontwikkelen van de Nationale Parken is onderdeel van het landelijke programma Nationale Parken Nieuwe Stijl. Het vergroten van de biodiversiteit, bereiken instandhoudingsdoelen natura 2000 en herstel van hydrologisch- en natuursysteem vindt plaats binnen het Programma Natuurlijk Platteland. Dit onderwerp heeft doorwerking in de Provinciale Omgevingsverordening.

7.1.6. Gebiedsbescherming     

7.1.7. Overgangsgebieden     

Omgevingsbeeld

Om gebieden robuuster te maken en de instandhoudingsdoelen voor de Natura 2000-gebieden te bereiken, is het van belang om natuurwaarden in relatie met de nabije omgeving te beschouwen, zoals landbouw en de bebouwde omgeving. In veel gebieden heeft de overgang van natuur naar andere functies nu het karakter van een abrupte overgang. Aandacht voor de gebieden grenzend aan stikstofgevoelige Natura 2000-gebieden kan nodig zijn om op termijn de instandhoudingsdoelen voor die gebieden te bereiken. In het kader van de Drentse aanpak stikstof wordt gesproken van overgangsgebieden.

Ambitie

De provincie streeft naar robuuste natuur-, water- en landbouwsystemen. De ruimtelijke overgangen van deze robuuste systemen hebben verschillende functies. In die gebieden waar functies samenkomen, zoeken we naar een combinatie van verschillende functies die kunnen bijdragen aan herstel van de waterhuishouding en een zachte overgang tussen stedelijk gebied, landbouw en natuur. Binnen de overgangsgebieden wordt extra aandacht besteed aan de Basiskwaliteit Natuur.

Uitvoering

In het kader van het stikstofbeleid, de evaluatie beregening en drainage en Programma Natuurlijk Platteland gaat de provincie met belanghebbenden verkennen waar overgangsgebieden ontwikkeld kunnen worden en robuuste systemen beter op elkaar moeten worden afgestemd. Vanuit de instandhoudingsdoelen voor de natuurgebieden zijn met name aspecten van stikstofuitstoot en hydrologie in deze gebieden relevant.

Bosuitbreiding in het kader van de Drentse Bomen- en Bossenstrategie of opwekking van duurzame energie kunnen plaatsvinden in de overgangsgebieden. Belangrijk bij het zoeken van de combinaties is de meerwaarde voor het systeemherstel van het aangrenzende natuurgebied.

Het versterken van de biodiversiteit en het watersysteem in de overgangsgebieden zijn onderdeel van het Programma Natuurlijk Platteland.

7.2.1. Landschap     

Omgevingsbeeld

Kleine natuurterreinen en bossen in agrarische gebieden hebben grote waarde vanwege de bijdrage aan het leefgebied van bepaalde soorten of als stapsteen tussen leefgebieden. Oude bosgroeiplaatsen (ouder dan 200 jaar) zijn zeldzaam en herbergen bijzondere natuurwaarden. De karakteristieke Drentse agrarische cultuurlandschappen bieden leefruimte aan diverse planten en diersoorten, maar hebben daarnaast ook een belangrijke ruimtelijke, cultuurhistorische en visuele kwaliteit.

Het vlechtwerk van droge en natte landschapselementen van agrarische gebieden is van provinciaal belang voor de instandhouding van een basiskwaliteit natuur. Denk daarbij aan houtwallen, bermen, poelen en sloten, belangrijke leefgebieden voor bijvoorbeeld amfibieën, boerenlandvogels en allerlei soorten dagvlinders. De groene- blauwe dooradering wordt ook wel ‘het Drents Goud’ genoemd. Het is niet alleen voor de natuur van groot belang, maar ook voor de herkenbaarheid van onze leefomgeving en de aantrekkingskracht die gebieden hebben voor bedrijven, inwoners en toeristen.

Ambitie

Het landschap is belangrijk voor het behoud van de biodiversiteit van het Drentse buitengebied. Deze biodiversiteit willen we behouden en stimuleren de verschillende overheden, waterschappen, de agrarische natuurvereniging, particulieren en de terreinbeheerders om samen te werken bij het beheer en behoud van het landschap.

Uitvoering

De realisatie van de groen-blauwe dooradering is onderdeel van het Programma Natuurlijk Platteland.

In het Uitvoeringsplan Flora- en Fauna en Natuurbeheerplan is meer gedetailleerd vastgelegd langs welke sporen van beleven, benutten en beschermen de groen-blauwe dooradering wordt uitgewerkt.

Dit onderwerp heeft doorwerking in de Provinciale Omgevingsverordening.

7.2.2. Agrarisch natuurbeheer     

Omgevingsbeeld

Met agrarisch natuurbeheer wordt ingezet op het verbeteren van de leefgebieden van (inter-) nationale en Drentse soorten en het versterken van verbindingen. Dit laatste kan het meest effectief zijn in gebieden direct naast en om natuurgebieden. Agrarisch natuurbeheer wordt ook ingezet om de ecologische verbindende functies van landschapselementen te versterken. Boerenlandvogels zijn een belangrijk onderdeel van het agrarisch natuurbeheer. Speciale aandacht vragen de akker- en weidevogels. Wij zetten ons vooral in voor soorten waarvoor Drenthe een belangrijk leefgebied is. Daarmee zijn de akkervogels voor Drenthe van groter belang dan de weidevogels. De populatie van deze vogels is de afgelopen decennia sterk afgenomen.

Ambitie

Wij zetten agrarisch natuurbeheer in voor vogels van open graslanden en akkers, struwelen en bosjes, voor soorten van sloten en poelen en voor landschap. Het gaat hierbij om de leefgebieden van akker- en weidevogels en het vlechtwerk van droge en natte landschapselementen zoals (droge) ruigten, struwelen, bomenrijen en singels, sloten en poelen (groen- blauwe dooradering). De doelen en middelen zijn onder andere vastgelegd in het Natuurbeheerplan. Ook is in het Natuurbeheerplan aangegeven in welke gebieden bepaalde natuur, agromilieu en klimaatdiensten kunnen worden ingezet. Wij houden bij de uitvoering van het agrarisch natuurbeheer rekening met beleidsdoelen van andere overheden en activiteiten in het landelijk gebied, zoals water-, bodem-, landbouw-, recreatie-, klimaat- en milieubeleid, zodat synergie kan worden bereikt.

Uitvoering

Zowel voor de instandhouding van soorten die gebaat zijn bij agrarisch beheer, het beheer van de landschapselementen en verbreding met andere beleidsdoelen willen we zoveel mogelijk gebruik maken van de middelen voor agrarisch natuurbeheer en van middelen uit Europese bronnen (o.a. het Gemeenschappelijk Landbouwbeleid).

De basis voor de provinciale inzet ten behoeve van de boerenlandvogels is het agrarisch natuurbeheer (ANLb) en de eindevaluatie Plan van aanpak akker- en weidevogels in Drenthe 2017-2019. Biotoopverbetering, predatiebestrijding en samenwerking vormen de kernelementen in dit plan van aanpak. In de samenwerking binnen het Ermberaad wordt dit verder opgepakt.

In het kader van het ANLb vindt monitoring plaats. Vanwege het belang van Drenthe voor akkervogels is extra ingezet op beleidsmonitoring van deze gebieden.

7.2.3. Steden en dorpen     

Omgevingsbeeld

Ook steden en dorpen spelen een rol bij het behoud van de biodiversiteit van Drenthe. Openbaar groen, zoals parken en bermen, schoolpleinen, (braakliggende) bedrijventerreinen, natuurinclusief bouwen maar ook particuliere tuinen zorgen voor deze biodiversiteit. Door de grote afwisseling van verschillende biotopen op een relatief kleine oppervlakte, komen hier veel verschillende soorten planten en dieren voor. Er zijn zelfs soorten die afhankelijk zijn van het stedelijk gebied, zoals de gierzwaluw.

Vooral de overgangen van de Drentse dorpen en steden naar het landelijk gebied zijn waardevol voor het Natuurnetwerk Drenthe. Ook tijdelijke natuur op braakliggende terreinen kan bijdragen aan het Natuurnetwerk Drenthe, door de natuur daar haar gang te laten gaan.

Een groene leefomgeving bevordert niet alleen de biodiversiteit, maar draagt ook bij aan de waardering voor de natuur en het enthousiasme van mensen om zich in te zetten voor natuur. Daarnaast blijkt uit verschillende onderzoeken dat een groene leefomgeving een positief effect heeft op de mentale en lichamelijke gesteldheid van mensen. Tot slot is een groene leefomgeving van groot belang als middel tegen klimaatverandering. Een groene leefomgeving met voldoende waterelementen is een goede maatregel tegen ‘’hittestress’’.

Ambitie

Wij hebben een ambitie om de biodiversiteit in dorpen en steden te behouden en te bevorderen door de kwaliteit van de fysieke leefomgeving te verbeteren. Wij streven naar een natuurinclusieve samenleving, met natuurinclusieve dorpen en steden.

Uitvoering

Wij stimuleren door middel van het Programma Natuurlijk Platteland de gemeenten hier invulling aan te geven en we willen vooral gemeenten en lokale groepen die zich inzetten voor een natuurinclusieve samenleving en zorgen voor de aansluiting op het natuurnetwerk, ondersteunen. We willen de potenties van natuur en landschap in deze overgangen onder de aandacht brengen en samenwerking bevorderen tussen burgers, bedrijfsleven, maatschappelijke organisaties en overheden rondom woon- en werkgebieden.

Dit onderwerp heeft doorwerking in de Provinciale Omgevingsverordening.

7.2.4. Multifunctionele verbindingen     

Omgevingsbeeld

Multifunctionele verbindingen zijn, evenals ecologische verbindingen, verbindingen tussen verschillende natuurgebieden met het verschil dat de functie hier geen natuur hoeft te zijn.

Multifunctionele verbindingen zijn belangrijk voor de verspreiding van soorten tussen de verschillende gebieden van het NNN voor gezonde populatie plant- en diersoorten. Ze dragen daarmee bij aan de instandhouding en verbetering van de biodiversiteit. Net als ecologische verbindingen zijn multifunctionele verbindingen ook belangrijk om versnippering van de Drentse natuur te voorkomen.

Deze verbindingen kunnen naast de verbindende functie voor natuur ook een andere functie hebben, zoals bijvoorbeeld recreatie, water, wonen en energie. Bij de ontwikkeling van deze verbindingen wordt gezocht naar passende economische functies binnen deze verbindingen.

Ambitie

Een aantal verbindingen gaan we versterken door ze op te nemen in een gebiedsontwikkeling of door ze te verbinden aan een (economisch-sociale) ontwikkelopgave. Zo willen we op langere termijn (2040) het Dwingelderveld via het Holtingerveld en het Drents-Friese Wold verbinden met de boswachterijen van Grolloo en Schoonloo. Ook willen we de bestaande verbinding tussen het Dwingelderveld en de boswachterijen van Grolloo en Schoonloo via het Scharreveld versterken.

Uitvoering

De realisatie van de multifunctionele verbindingen is onderdeel van het Programma Natuurlijk Platteland.

Dit onderwerp heeft doorwerking in de Provinciale Omgevingsverordening.

7.2.5. Barrières     

Omgevingsbeeld

Buiten de ecologische en multifunctionele verbindingen vormt (water)weginfrastructuur vaak een onneembare barrière voor planten en dieren.

Ambitie

Wij zien het als een provinciaal belang om verkeersslachtoffers en-ongevallen te voorkomen. Ook een provinciaal belang is natuur te ontsnipperen. Knelpunten in het NNN hebben daarbij prioriteit.

Uitvoering

De realisatie van het passeerbaar maken van barrières is onderdeel van het Programma Natuurlijk Platteland.

Wij stimuleren beheerders om hun infrastructuur passeerbaar te maken. Waar wij zelf betrokken zijn bij onderhoudswerkzaamheden van infrastructuur benutten we kansen om “werk met werk” te maken. Dit kan door deze activiteiten te benutten voor de aanleg van (fauna)voorzieningen, voor instandhouding en verbetering van biodiversiteit en aan te sluiten bij geplande werkzaamheden.

Dit onderwerp heeft doorwerking in de Provinciale Omgevingsverordening.

7.3.1. Leefgebieden     

Omgevingsbeeld

Het behouden en versterken van biodiversiteit is van provinciaal belang en werkt door in meerdere beleidsvelden. We richten ons daarbij zowel in het NNN als in het NND op het uitbreiden en verbeteren van leefgebieden, in lijn met het Natuurpact. Als leefgebieden, zoals hoogveen, heide, bossen en agrarische gebieden met hun bermen, houtwallen en sloten, goed zijn ingericht en goed beheerd worden, is aan de voorwaarden voor herstel voldaan. Dan praten we over de groene dooradering van ons landschap en een goed functionerend netwerk van natuurgebieden. Daar hoort bij dat soorten zich vrij en veilig kunnen bewegen tussen natuurgebieden.

Ambitie

Kortom, we ondersteunen initiatieven en projecten die bijdragen aan duurzaam herstel van soorten en hun leefgebieden en die sterk bijdragen aan de biodiversiteit van Drenthe. Bovendien zullen we bij de uitwerking van andere beleidsonderdelen zoals de Drentse Bomen- en bossenstrategie en initiatieven als de Agenda Boer, burger, natuur Drenthe bezien hoe deze kunnen bijdragen aan duurzaam behoud en herstel van bedreigde soorten en hun leefgebieden. Zo heeft Drenthe bijgedragen aan de redding van de stengelloze sleutelbloem en de zwartblauwe rapunzel in het Drentsche Aa-gebied; twee markante soorten die vrijwel alleen nog in Drenthe voorkomen. Maar ook populaties van andere karakteristieke Drentse soorten zoals de veenvlinders, gentiaanblauwtje, tapuit, knollathyrus, valkruid en lange zonnedauw zijn middels onderzoek, herstel van hun leefgebied en het versterken van de genetische diversiteit versterkt.

Uitvoering

De leefgebieden zijn onderdeel van het programma natuurlijk platteland. Dit onderwerp heeft doorwerking in de provinciale omgevingsverordening en onder andere het Uitvoeringsplan flora- en fauna.

7.3.2. Soortenbescherming     

Omgevingsbeeld

De afgelopen decennia zijn veel maatregelen genomen om de biodiversiteit in stand te houden en ook te herstellen. Dit is terug te zien in herstel of stabilisatie van veel planten- en diersoorten. De laatste decennia hebben zich, als gevolg van verbeterde leefgebieden, in Drenthe nieuwe soorten gevestigd. Voorbeelden hiervan zijn de kraanvogel, oehoe en parnassia. Helaas is er ook voor veel soorten sprake van achteruitgang.

Ambitie

Onze taak om het voortbestaan van planten en dieren te beschermen, is uitvoerig beschreven en verankerd in landelijke wet- en regelgeving. Daarmee is onze verantwoordelijkheid voldoende ingekaderd en beschikken we over de nodige instrumenten om biodiversiteit te beschermen. Het voortbestaan van Drentse soorten hangt veelal samen met de kwaliteit van hun leefgebieden. Wanneer hun leefgebied goed functioneert, kunnen ook de soorten die erin thuishoren zich handhaven en ontwikkelen. In dat geval is er meestal geen aanvullend soortenbeleid nodig.

Aanvullend beleid is wel nodig bij soorten in bedreigde leefgebieden, bij soorten die ook buiten natuurgebieden leven of bij ernstig bedreigde soorten (bijvoorbeeld rode lijstsoorten). Als blijkt dat een ernstig bedreigde soort in het gedrang komt, bijvoorbeeld doordat een andere soort te sterk in aantal toeneemt, kunnen we bijsturen met het hierboven genoemde juridisch instrumentarium. Om te weten hoe het gaat met de Drentse soorten, zijn we afhankelijk van onze partners in het veld. Wij steunen mede daarom vrijwilligers die bijdragen aan herstel, behoud en monitoring van biodiversiteit. Op deze manier houden we een vinger aan de pols.

Wij zetten ons vooral in voor soorten waarvoor Drenthe een belangrijk leefgebied is. Het gaat ons om soorten in leefgemeenschappen die vaak bedreigd zijn en die typisch Drents zijn en waarmee Drenthe in (inter)nationaal opzicht een bijdrage kan leveren aan het behoud van de biodiversiteit. Voorbeelden zijn valkruid, knoflookpad en veenbesparelmoervlinder. Voor deze soorten kan een speciaal project of soortenbeschermingsplan opgezet worden. Ook komen in diverse Drentse landschapselementen zeer bijzondere soorten voor zoals fladderiep en wilde appel, waarbij sprake is van autochtoon genetisch materiaal. Wij stimuleren initiatieven om groeiplaatsen en leefgebieden van autochtoon genetisch materiaal in stand te houden.

Uitvoering

Soortenbescherming is onderdeel van de uitvoering van de Wet natuurbescherming. Uitvoering van de afspraken uit het Natuurpact. In onder andere het Uitvoeringsplan flora- en fauna en de Drentse bomen- en bossenstrategie is meer gedetailleerd vastgesteld langs welke sporen van beleven, benutten en beschermen de soortenbescherming in Drenthe wordt uitgewerkt. Dit onderwerp heeft doorwerking in de Provinciale Omgevingsverordening.

Monitoring van beschermde soorten, overlast veroorzakende en invasieve exoten is opgenomen in het Uitvoeringsplan flora en fauna.

7.3.3. Nieuwkomers en exoten     

In deze paragraaf worden de volgende begrippen gebruikt: Nieuwkomers Dit is een brede, overkoepelende term. Elke soort die voorheen niet in Drenthe voorkwam, is op het moment dat de soort zich vestigt een nieuwkomer in de provincie. Een soort die zich op eigen kracht vestigt, doet dit door natuurlijke uitbreiding van het verspreidingsgebied van de soort. Dit kan bijvoorbeeld het gevolg zijn van klimaatverandering: soorten die voorheen zuidelijker voorkwamen, doen hun voordeel met het warmere klimaat in het noorden en verspreiden of verplaatsen zich in die richting. Het goed functioneren van het natuurnetwerk is hierbij cruciaal, zodat soorten zich onbelemmerd tussen gebieden kunnen bewegen. Alle nieuwkomers die op eigen kracht komen zijn welkom onder voorbehoud van schade en andere negatieve (maatschappelijke) effecten. Inheemse soort Een soort die in een gebied thuishoort, wordt inheems genoemd. Dit is het geval wanneer een soort zonder menselijk ingrijpen (van nature) momenteel in het gebied voorkomt of in het verleden in het gebied voorkwam. Een soort inheems noemen is dus per definitie subjectief en niet elke soort laat zich even makkelijk in een categorie indelen. Het hangt er soms maar vanaf op welke schaal in tijd en ruimte je kijkt naar het voorkomen van de soort. Exoten Nieuwkomers die van nature niet in Nederland voorkomen, zijn exoten. Dat betekent dat exoten altijd door menselijk handelen geïntroduceerd zijn (opzettelijk of onopzettelijk). Ze zijn daarbij over een onneembare natuurlijke barrière gedragen, zoals de oceaan, bergketens of een zeer grote afstand over land. Invasieve exoten van de Unielijst (Unielijst-exoten) Exoten die inheemse soorten gaan overwoekeren of op een andere wijze schade aanrichten aan het ecosysteem, worden invasief genoemd. Er kan ook schade optreden aan (andere) wettelijke belangen, zoals landbouwschade, de volksgezondheid of de verkeersveiligheid.

Op 3 augustus 2016 is de EU-exotenverordening 1143/2014 van kracht geworden waarin verboden opgenomen zijn omtrent handel, kweek, transport en import van een aantal schadelijk exoten. Tevens zijn hierin bepalingen opgenomen over de bestrijding van invasieve exoten die op de Unielijst zijn opgenomen. Deze lijst van te bestrijden schadelijke exoten is samengesteld door een internationaal team van deskundigen en belanghebbenden op het gebied van invasieve exoten. Zij hebben op basis van expert judgement vastgesteld welke exoten zo’n groot risico op schade met zich meebrengen, dat ze bestreden moeten worden.

De Unielijst is aan evaluatie onderhevig. Overheden die met de bestrijding van invasieve exoten belast zijn, kunnen in overleg voorstellen wijzigingen aan te brengen en soorten toe te voegen of te laten verwijderen.

Omgevingsbeeld

Er zijn planten en dieren die nu niet in Drenthe voorkomen maar die kunnen bijdragen aan de Drentse biodiversiteit. Nieuwkomers die zich zelfstandig vestigen door vergroting van het Europese areaal (bijvoorbeeld door klimaatverandering) zijn daarom welkom. Maar er zijn er ook nieuwkomers die een bedreiging vormen voor de huidige biodiversiteit of negatieve maatschappelijke effecten kunnen hebben. Dergelijke nieuwkomers moeten beheerd of bestreden worden. Belangrijke vraagstukken zijn daarbij of deze nieuwkomer in Drenthe thuishoort, of het gaat om spontane vestiging en verwachte effecten van de komst van de nieuwkomer.

Groot wild

Mede door het realiseren van robuuste natuur voelt groot wild (edelherten, damherten en wilde zwijnen) zich steeds meer thuis in Drenthe. Deze dieren zijn welkom en kunnen een stimulans zijn voor de natuurbeleving. Maar de aanwezigheid van groot wild brengt niet alleen lusten met zich mee. Het is belangrijk om oog te houden voor álle belangen die spelen bij de aanwezigheid van groot wild, zoals verkeersveiligheid, bescherming van natuur, landbouwschade of overlast.

Het edelhert is inmiddels al aanwezig in Drenthe. Hoewel het naar verwachting nog steeds een flink aantal jaren kan duren voordat de soort zich hier echt vestigt, is er wel sprake van spontane vestiging van een enkel dier. Er wordt geen nulstand gehanteerd voor spontane vestiging

Het damhert laat zich voorlopig nog niet zien in Drenthe. De waarnemingen in de provincie betreffen tot nu toe steeds dieren die zijn ontsnapt of uitgezet vanuit hertenkampjes of parkjes. Dergelijke onnatuurlijke introductie van de soort is ongewenst, omdat zij vanwege hun onnatuurlijk gedrag gevaar opleveren voor met name de verkeersveiligheid (zoals in de Waterleidingduinen of op sommige locaties in Friesland). Om die reden hanteren wij een nulstand middels een opdracht aan buitengewoon opsporingsambtenaren (BOA’s). Er wordt niet overgegaan tot introductie van de soort, maar er wordt geen nulstand gehanteerd voor spontane vestiging.

Tegenover de komst van het wild zwijn staan wij wat voorzichtiger. Het wild zwijn brengt een risico met zich mee voor onder andere de verkeersveiligheid en voor schade aan de veehouderijen door dierziekten.

Invasieve exoten

In het geval een nieuwkomer een invasieve exoot is, is de situatie anders. Invasieve exoten staan op de Unielijst (uit de EU-exotenverordening) omdat ze in delen van de Europese Unie schade toebrengen (of dat in de toekomst waarschijnlijk zullen gaan doen) aan de biodiversiteit en/of ecosysteemdiensten. Voor soorten die op de Europese Unielijst staan, hebben wij een wettelijke verantwoordelijkheid om ervoor te zorgen dat ze zoveel mogelijk in aantal worden gereduceerd. Ook exoten die niet op de Unielijst staan, maar die wel een bedreiging vormen voor de Drentse biodiversiteit, moeten we bestrijden.

Ambitie

Groot wild

Om ons voor te bereiden op een groeiende populatie van edelhert in de toekomst, wordt nu al, mede op basis van de hierboven geschetste belangen, nagedacht over de wijze van beheer. Dit om onwenselijke situaties te voorkomen.

Bij toenemende aantallen moet ook bij het damhert worden nagedacht over de wijze van beheer.

Wij gaan onderzoeken hoe groot de risico’s van het wild zwijn zijn en hoe we die effectief kunnen reduceren. Tot wij hier meer duidelijkheid over hebben, blijven we vanuit het voorzorgsprincipe de nulstand handhaven via eerdergenoemde opdracht aan BOA’s.

Voor deze drie soorten zijn wij doorlopend in gesprek met onze partners. Zo brengen wij met deze partners de randvoorwaarden op een gebiedsgerichte manier in kaart. Gezien het grensoverschrijdende karakter van het voorkomen van groot wild, en vanwege de ervaring die elders is opgedaan met deze soorten, is er ook regelmatig overleg en afstemming met andere provincies.

Invasieve exoten

De bestrijding van invasieve exoten wordt uitgewerkt in het Uitvoeringsplan flora en fauna. De centrale vraag hierbij is steeds op welke wijze de soort effectief bestreden kan worden. Wij voeren regie op prioritering, coördinatie en communicatie. Er vindt daarom overleg plaats met onze partners zoals gemeenten, water- en wegbeheerders en faunabeheerders.

Uitvoering

Deze onderdelen worden verder uitgewerkt in het Uitvoeringsplan flora- en fauna. Hierbij wordt ook aandacht besteed aan de Soorten Effecten Rapportage (SER).

Monitoring van beschermde soorten, overlast veroorzakende en invasieve exoten is opgenomen in het Uitvoeringsplan flora en fauna.

7.3.4. Schade en overlast     

Omgevingsbeeld

We willen primair door kennisoverdracht overlastproblemen met wilde planten en dieren beperken. We geven hierbij speciale aandacht aan soorten die in Drenthe nieuw verschijnen of sterk toenemen in aantal of verspreiding en waarover nog geen brede kennis en ervaring is opgedaan. We zullen, in afstemming en samenwerking met organisaties die een taak of rol hebben op het vlak van publieksvoorlichting, risicosoorten benoemen en voorlichting bevorderen.

Voor een aantal wettelijk beschermde diersoorten die schade of overlast geven, is de

Faunabeheereenheid Drenthe het orgaan dat de uitvoering van het provinciale beleid coördineert om de schade te beperken. De daadwerkelijke uitvoering gebeurt door vrijwilligers georganiseerd in Wildbeheereenheden. De focus ligt daarbij op soorten die relatief veel landbouwschade veroorzaken, zoals ganzen, of een risico vormen voor verkeersveiligheid, zoals reeën.

Voor soorten die geen overlast geven of niet worden bedreigd formuleren we alleen beleid als dat wettelijk is verplicht of als er een relatie is met andere, te beschermen soorten of gebieden. Voor soorten die streng beschermd zijn en toch schade of overlast kunnen veroorzaken, zoals de bever en de wolf, zullen we de aanpak uitvoeren conform de landelijke en in interprovinciaal verband opgestelde protocollen. Voor het voorkomen van schade en het bestrijden van overlast binnen en buiten de bebouwde kom is in sommige gevallen de totstandkoming van (gemeentelijke) soortenmanagementplannen een goede oplossing.

Ambitie

Ons beleid is gericht op een goede balans tussen de opdracht om de soorten die schade veroorzaken duurzaam in stand te houden en het op een maatschappelijk aanvaardbaar niveau houden van schade en overlast. Doden van dieren is daarbij in beginsel de laatste maatregel, als er geen andere oplossing gevonden kan worden.

Uitvoering

In het Uitvoeringsplan flora en fauna en een aantal specifieke protocollen is dit onderwerp verder uitgewerkt. Dit onderwerp heeft doorwerking in de Provinciale Omgevingsverordening.

Monitoring van beschermde soorten, overlast veroorzakende en invasieve exoten is opgenomen in het Uitvoeringsplan flora en fauna.

7.3.5. Ganzen     

Omgevingsbeeld

Nederland is van groot belang voor overwinterende watervogels. Van soorten als kolgans, toendrarietgans, grauwe gans en brandgans overwintert meer dan de helft van de Noordwest-Europese populatie in ons land. Volgens de Europese Vogelrichtlijn zijn soorten zoals de grauwe gans beschermd. Nederland draagt daarmee een internationale verantwoordelijkheid en verplichting voor het bieden van rust, ruimte en voedsel voor ganzen en smienten in de winter. In de provincie Drenthe zijn ganzenrustgebieden aangewezen. Er kunnen meer rustgebieden worden aangewezen. De populaties ganzen die in Nederland broeden en/of hier de rui doorbrengen zijn de laatste jaren sterk gegroeid. Dit is deels het gevolg van de betere bescherming van ganzen. Daarnaast is dit ook een gevolg van het sterk veranderende landschap met veel meer voedsel (eiwitrijk gras) en meer broedgelegenheid dan voorheen. Het groeiende aantal ganzen, zowel in de zomer als in de winter, wordt als een steeds groter probleem ervaren door de schade die ganzen kunnen aanrichten aan landbouwgewassen.

Ambitie

Ganzen veroorzaken van alle diergroepen in Drenthe verreweg de meeste landbouwschade. Om te komen tot een vermindering van de schade moet rekening gehouden worden met verschillende belangen. Wij vinden het van belang dat wordt ingezet op de balans tussen beschermen en beheren. Hierbij gaat het bij beschermen om de internationale verplichting die Nederland heeft voor trekganzen en bij beheren om het voorkomen van een verdere stijging van de schadecijfers. Om voor het uit te voeren beleid een zo breed mogelijk maatschappelijk draagvlak te krijgen zal de uitvoering van het ganzenbeleid gebaseerd worden op een nog op te stellen ganzenakkoord (GAK). De randvoorwaarden voor het GAK zullen worden opgenomen in het Uitvoeringsplan flora en fauna.

Uitvoering

Dit onderwerp heeft doorwerking in de Provinciale Omgevingsverordening. Ook wordt dit verder uitgewerkt in het Uitvoeringsplan flora en fauna.

8.2.1. Landbouwfunctie van watersystemen en multifunctionele functie van watersystemen     

Ambitie

De waterhuishouding in gebíeden met een landbouwfunctie of multifunctionele functie is, binnen de mogelijkheden van het watersysteem, afgestemd op de landbouw. Hierbij wordt de grondwatervoorraad zoveel mogelijk vergroot door ondiep af te wateren. Om deze ambitie te realiseren wordt gebiedsgericht samengewerkt met Waterschappen en andere partijen in de regio.

Uitvoering

De provincie stelt kaders en strategische doelen vast voor het regionale waterbeheer. Hieronder vallen ook de normen voor regionale wateroverlast. De uitvoering hiervan is opgenomen in het Regionaal Waterprogramma Drenthe 2022-2027. De normering wateroverlast is tevens opgenomen in de Provinciale Omgevingsverordening.

Bij gebiedsontwikkeling streven wij, daar waar dit van toepassing is, naar vermindering van veenoxidatie. In het Regionaal Waterprogramma is opgenomen dat we de omvang van de opgave veenoxidatie gaan verkennen, waarbij de (technische) mogelijkheden en de maatschappelijke kosten en baten globaal in kaart worden gebracht.

8.2.2. Natuurfunctie van watersystemen     

Ambitie

De waterhuishouding in gebieden met een natuurfunctie is, binnen de mogelijkheden van het watersysteem, afgestemd op de natuur. Het regionale grondwatersysteem draagt bij aan het handhaven van de gewenste grondwaterstand voor de natuurfunctie, maar dit zal niet altijd toereikend zijn bij een watertekort in extreem droge jaren.

Uitvoering

De provincie stelt kaders en strategische doelen vast voor het regionale waterbeheer. Hieronder vallen ook de normen voor regionale wateroverlast. De uitvoering hiervan is opgenomen in het Regionaal Waterprogramma Drenthe 2022-2027. De normering wateroverlast is tevens opgenomen in de Provinciale Omgevingsverordening.

Wij verbinden de uitvoering van de wateropgave zoveel mogelijk met de uitvoering van het natuurbeleid (Programma Natuurlijk Platteland), waarbij voor hydrologisch herstel water in natuurgebieden wordt vastgehouden. Dit draagt ook bij aan het voorkomen van wateroverlast benedenstrooms.

8.2.3. Oppervlaktewater voor de bereiding van drinkwater     

Omgevingsbeeld

Het oppervlaktewater van de Drentsche Aa wordt benut voor de drinkwatervoorziening van de stad Groningen. In droge periodes kan de afvoer van de Drentsche Aa te laag worden om de winning op de gewenste capaciteit te houden.

Ambitie

De kwaliteit en de kwantiteit van het oppervlaktewater van de Drentsche Aa is geschikt voor de openbare drinkwatervoorziening.

Uitvoering

De uitvoering van ons beleid is opgenomen in het Regionaal Waterprogramma Drenthe 2022-2027.

8.2.4. Robuuste beekdalen     

Ambitie

In de beekdalen behouden wij de ruimte voor water. De waterhuishouding in de beekdalen draagt bij aan de grondwatervoorraad en het voorkomen van wateroverlast.

Uitvoering

De provincie stelt kaders en strategische doelen vast voor het regionale waterbeheer. Hieronder vallen ook de normen voor regionale wateroverlast. De uitvoering hiervan is opgenomen in het Regionaal Waterprogramma Drenthe 2022-2027. De normering wateroverlast is tevens opgenomen in de Provinciale Omgevingsverordening.

In de beekdalen worden kapitaalintensieve functies zo veel mogelijk geweerd. Bij kapitaalintensieve functies is er bij wateroverlast sprake van een grote schade. Kapitaalintensieve functies zijn onder andere woon- en werkgebieden, glastuinbouw, kwekerijen en intensieve veehouderijen. Nieuwe kapitaalintensieve functies in beekdalen zijn alleen toegestaan als aan de vier voorwaarden is voldaan:

• Er is sprake van een zwaarwegend maatschappelijk belang;
• Er zijn geen alternatieven;
• de functie vormt op de locatie geen feitelijke belemmering om in de toekomst de afvoer- en bergingscapaciteit van het regionale watersysteem te vergroten;
• Het negatieve effect op het watersysteem wordt in het plan gecompenseerd.

In de beekdalen worden geen beperkingen opgelegd aan bestaande bedrijfsgebouwen van een grondgebonden landbouwbedrijf zonder kapitaalintensieve tweede tak.

Het zogenaamde‘Nee, tenzij’ beleid is opgenomen in de Provinciale Omgevingsverordening.

8.2.5. Waterbergingsgebieden     

Omgevingsbeeld

Alle Drentse watersystemen vinden hun oorsprong in Drenthe. Dit geeft unieke mogelijkheden om de potenties van de watersystemen optimaal te benutten. De watersysteem- benadering is daarbij een van de ordenende principes in ons omgevingsbeleid.

Klimaatverandering heeft onder andere als effect dat er in de winter meer neerslag valt en in het voorjaar en de zomer vaker perioden met droogte en hoge temperatuur voorkomen. Het wordt niet alleen droger, ook komen er in de zomer vaker heftige buien voor. Dit kan leiden tot wateroverlast in de bebouwde kom en in de landbouwgebieden.

Ambitie

Wij streven naar een robuust, duurzaam, veerkrachtig en klimaatbestendig watersysteem. Dit is zodanig ingericht dat de risico’s op wateroverlast en watertekort voor landbouw-, natuur- en -woonfuncties tot een maatschappelijk aanvaardbaar niveau beperkt blijven.

Uitvoering

Waterbergingsgebieden

Wij zorgen ervoor dat de functie waterberging in de bergingsgebieden langjarig gehandhaafd blijft. Dit onderwerp heeft daarom een doorwerking in de Provinciale Omgevingsverordening. De uitvoering van ons beleid is verder opgenomen in het Regionaal Waterprogramma Drenthe 2022-2027.

De provincie heeft ook als taak om de kaders vast testellen voor regionale keringen. De kaders zijn opgenomen in de Provinciale Omgevingsverordening.

8.2.6. Water in de stad     

Omgevingsbeeld

Klimaatverandering heeft onder andere als effect dat er in de winter meer neerslag valt en in het voorjaar en de zomer vaker perioden met droogte en hoge temperatuur voorkomen. Het wordt niet alleen droger, ook komen er in de zomer vaker heftige buien voor. Dit kan leiden tot wateroverlast in de bebouwde kom. Bovendien kan als gevolg van hoge temperaturen hitte-stress optreden in de bebouwde omgeving.

Ambitie

De waterhuishouding in het stedelijk gebied draagt bij aan het voorkomen van effecten van klimaatverandering en is bovendien uit oogpunt van beleving van toegevoegde waarde voor de leefomgeving.

Uitvoering

Wij vinden dat bij de ontwikkelingen van steden en bebouwd gebied rekening moet worden gehouden met de effecten van klimaatverandering. Belangrijk is dat huiseigenaren, bedrijven en instellingen terughoudend zijn met het aanleggen van meer verhard oppervlak. Het aanleggen van vegetatiedaken en het opvangen en hergebruiken van regenwater kunnen bijdragen aan de stedelijke wateropgave. Bij aanpassing van gebouwen en infrastructuur wordt rekening gehouden met vitale functies; de infrastructuur is dusdanig ingericht dat kwetsbare groepen ook bij wateroverlast geëvacueerd of geholpen kunnen worden.

Voor de meer extreme afvoerpieken is extra ruimte in de bebouwde kom nodig. Als die ruimte er niet is kan, in overleg met het waterschap, een oplossing buiten het stedelijk gebied worden gezocht.

Water in de stad heeft een aantal belangrijke nevenfuncties. Zo kan het bijdragen aan de ruimtelijke kwaliteit, biedt het mogelijkheden tot recreatie en draagt het bij aan het beperken van de gevolgen van hitte. Wanneer vroeg in de ontwerpfase rekening wordt gehouden met de water- opgaven, biedt dit kansen voor deze nevenfuncties in steden. Ook veiligheid en volksgezondheid stellen randvoorwaarden aan de inrichting en de kwaliteit van het stedelijk water.

8.2.7. Zwemwater     

Ambitie

Wij streven naar zwemwater dat voldoet aan de EU-richtlijn voor schoon en veilig zwemwater.

Uitvoering

Wij wijzen op grond van de Wet hygiëne en veiligheid badinrichtingen en zwemgelegenheden jaarlijks de locaties voor zwemwater aan. De waterschappen stellen op grond van de EU-zwemwaterrichtlijn (2006) voor iedere zwemwaterlocatie een zwemwaterprofiel op. Hierin zijn onder meer de toestand van het water, de mogelijke vervuilingsbronnen en de benodigde maatregelen (zowel gericht op kwaliteit als op veiligheid) beschreven.

8.3.1. KRW-oppervlaktewaterlichamen (beken en kanalen, meren)     

Omgevingsbeeld

De oppervlaktewaterkwaliteit is door de uitgevoerde maatregelen waarneembaar verbeterd, maar binnen de systematiek van de Kaderrichtlijn Water wordt nog niet aan alle doelen voldaan. Dat komt enerzijds doordat het niet voldoen aan één van de vele parameters al snel leidt tot een onvoldoende oordeel. Ook de mate waarin alle maatregelen bijdragen aan het doel zijn wel eens overschat. Wel zien we op de meeste onderdelen een positieve ontwikkeling, maar het vraagt tijd voordat effecten/resultaten van maatregelen zichtbaar zijn in de vorm van kwaliteitsverbetering.

Ambitie

Wij streven naar schoon grond- en oppervlaktewater voor mens, natuur, landbouw en drinkwatervoorziening. De grond- en oppervlaktewaterkwaliteit voldoet aan de doelen van de Kaderrichtlijn Water 2027. Voor de periode tot 2027 zijn de doelen concreet vastgelegd in Regionaal Waterprogramma Drenthe 2022-2027.

Uitvoering

De provincie is verantwoordelijk voor het vaststellen van de oppervlaktewaterlichamen en de bijbehorende doelen. De waterschappen staan aan de lat voor de uitvoering van maatregelen in de oppervlaktewaterlichamen. Ten aanzien van het voorkomen van diffuse belasting met meststoffen en gewasbeschermingsmiddelen ligt er een belangrijke taak bij het Rijk. De uitvoering van ons beleid is verder opgenomen in het Regionaal Waterprogramma Drenthe 2022-2027.

8.4.1. KRW-grondwaterlichamen     

Omgevingsbeeld

De toestand van de grondwaterlichamen is conform de KRW-systematiek als goed beoordeeld. Lokaal staat de kwaliteit van het grondwater wel onder druk. Bij 75% van de drinkwaterwinningen is sprake van een actueel risico voor achteruitgang van de ruwwaterkwaliteit vanwege aanwezige belastingen die afkomstig zijn van landbouw en bodemverontreinigingen/industrie. In een aantal grondwaterbeschermingsgebieden spoelt te veel nitraat uit. Er is sprake van vergrijzing van het grondwater door toename van opkomende stoffen.

Ambitie

Wij streven naar schoon grondwater voor mens, natuur, landbouw en drinkwatervoorziening. De grondwaterkwaliteit voldoet aan de doelen van de Kaderrichtlijn Water 2027. Voor de periode tot 2027 zijn de doelen concreet vastgelegd in Regionaal Waterprogramma Drenthe 2022-2027.

Uitvoering

De provincie is verantwoordelijk voor het vaststellen van de grond- en oppervlaktewaterlichamen en de bijbehorende doelen. Bovendien is de provincie verantwoordelijk voor de uitvoering van maatregelen in de grondwaterlichamen. Ten aanzien van het voorkomen van diffuse belasting met meststoffen en gewasbeschermingsmiddelen ligt er een belangrijke taak bij het Rijk. De uitvoering van ons beleid is verder opgenomen in het Regionaal Waterprogramma Drenthe 2022-2027.

8.4.2. Grondwater voor drinkwater     

Omgevingsbeeld

De provincie heeft een wettelijke verantwoordelijkheid voor het beheer van de grondwatervoorraad. Op basis van de Drinkwaterwet (artikel 2) heeft de provincie een zorgplicht voor de duurzame veiligstelling van de openbare drinkwatervoorziening. De drinkwatervoorziening is van groot belang voor de volksgezondheid en daarmee van groot openbaar belang. Hiervoor stellen wij grondwater beschikbaar. Grondwater is een relatief schone bron voor de drinkwatervoorziening en is beter te beschermen dan oppervlaktewater. Daarnaast is de beschikbaarheid van grondwater in droge zomers beter geborgd.

Ambitie

Voldoende grondwater met een goede kwaliteit voor de openbare drinkwatervoorziening.

Uitvoering

Aan de locaties van bestaande winningen voor de openbare drinkwatervoorziening hebben we de functie grondwater voor de openbare drinkwatervoorziening toegekend. Bij de inrichting van een grondwaterwinning staat de duurzaamheid van de winning voorop. We geven hierbij de voorkeur aan een integrale benadering. Daarbij worden de effecten op de omgeving geminimaliseerd, bijvoorbeeld door het oppervlaktewaterbeheer aan te passen.

De uitvoering van ons beleid is verder opgenomen in het Regionaal Waterprogramma Drenthe 2022-2027.

8.4.3. Grondwaterbescherming