2.1 Historie

Het plangebied ligt verspreid over drie polders: het noordoosten ligt in de polder De Mijl (vóór 1565) en is in 1603 opgenomen in de Oud Dubbeldamse polder. Het zuiden ligt in de polder Wieldrecht (1657-60).

Tijdens de Sint Elisabethsvloed van 1421 is ten zuidwesten van de stad Dordrecht waarschijnlijk een deel van de ringdijk van de laatmiddeleeuwse Grote Waard niet verdronken maar altijd boven water, toegankelijk en bewoonbaar gebleven. De ’s Gravendeelsedijk aan de westzijde van het plangebied is mogelijk zelfs aangelegd op een restant van de 13e eeuwse ringdijk van die Grote Waard. De polder De Mijl was de eerste omkading van gebied buiten de stad Dordrecht na de Sint Elisabethsvloed en dateert van vóór 1565. Het zuidelijke deel van de polder De Mijl ligt in het plangebied.

De westelijke kade, nu ‘s Gravendeelsedijk is de oudste dijk. De zuidelijke en oostelijke kades, nu de Weeskinderendijk dateren van vóór 1565. Mogelijk gaat de zuidelijke kade zelfs terug tot de noordelijke rivierdijk van de rivier de Dubbel van vóór 1421. Binnen het plangebied wordt deze rivier namelijk verwacht, net als het op de oever(s) daarvan liggende dorp Dubbeldam en de daarbij horende dam in de Dubbel. De noordelijke kade, nu ook Weeskinderendijk, is iets jonger, waarschijnlijk van rond 1660.

Door de ligging aan de rivier ontwikkelt zich vanaf circa 1660 een soort pré-industrieel gebied, vooral gericht op houtindustrie, met veel (zaag)molens en een haven: het Papengat. Rond 1820 staan hier 10 molens en is er een steenplaats gevestigd. Het gebied heeft sinds de 17e eeuw een industrieel karakter en een dominante verkeersinfrastructuur.

In de eerste helft van de 19de eeuw gaat het slecht met de Dordtse economie, met name op het gebied van de nijverheid. Vanaf 1850 trekt de economie aan. Diverse fabrieken vestigen zich in het gebied. In 1847 bijvoorbeeld constructiebedrijf Penn en Bauduin (koper- en ijzergieterij, later ook machinefabriek). Het bedrijf was onder andere gespecialiseerd in bruggenbouw en een belangrijke werkgever voor Dordtse arbeiders.

Andere bedrijven die zich in de loop der tijd aan de rivier vestigden (en weer verdwenen) zijn bijvoorbeeld de suiker(bieten)fabriek, de Dordrechtsche asfaltfabriek, de gemeentelijke reinigingsdienst, Van Twist transporten en kraanverhuur. Aan de Weeskinderendijk (boven) vestigden zich een houtbedrijf en de inmiddels gesloopte wasserij OZON.

In 1820 wordt de Rijksstraatweg, ook wel Willemsdorpse straatweg of Mijlweg genoemd, aangelegd als verbindingsweg tussen Rotterdam en Brabant. Zij begon op het Eiland van Dordrecht op de kruising ‘s Gravendeelsedijk en Weeskinderendijk. De huidige Mijlweg en de snelweg A16 volgen ongeveer het oude tracé.

Rond 1930 zijn vrijwel alle molens rond het Papengat verdwenen en worden aan zuid- en oostzijde aan de Weeskinderendijk woningen gebouwd, aan de noordzijde gevolgd in 1937. De aanleg van de A16 en de bouw van de brug over de Oude Maas vinden in diezelfde tijd plaats. Tijdens de meidagen 1940 komen de huizen aan de Weeskinderendijk noordzijde zwaar onder vuur te liggen bij de verovering van de brug door de naar Den Haag oprukkende Duitsers.

In de jaren 50 van de vorige eeuw wordt het gebied tussen A16 en de ’s Gravendeelsedijk als bedrijventerrein volgebouwd. Het Papengat wordt geleidelijk aan weer met grond opgevuld. De Papegatsbrug werd in 1960 vervangen door een dam, een groot deel van het Papegat was toen al gedempt.

In 1977 wordt de Drechttunnel gebouwd, waarbij mogelijk het laatmiddeleeuwse verdronken dorp Dubbeldam en de dam in de Dubbel ongezien verdwenen zijn. De brug naar Zwijndrecht blijft bestaan, maar met een andere oprit en vooral een regionale functie.

2.2 Bestaande ruimtelijke structuur

Zoals in de inleiding weergegeven is de ruimtelijke structuur in de afgelopen 100 jaar ingrijpend gewijzigd. In of nabij het plangebied bevinden zich de brug over de Oude Maas, de Drechttunnel/A16 met op- en afritten, de Laan der VN, de spoorbaan en de Oude Maas. Deze infrastructuur is beeldbepalend en bepaalt in belangrijke mate de ruimtelijke structuur van het plangebied.
Daarnaast doet de Weeskinderendijk (oost- en zuidzijde) dienst als hoofdwaterkering. Met name aan de oostzijde van de Weeskinderendijk is dit herkenbaar.

De gebieden Weeskinderendijk en Ampèrestraat en omgeving hebben zich tussen deze infra weten te handhaven. Beide zijn oude kleinschalige bedrijfsterreinen.

Kenmerkend voor het gebied Weeskinderendijk is de vrijwel aaneengesloten woonbebouwing aan de randen van het gebied. De bedrijvigheid wordt hierdoor deels aan het oog onttrokken, maar komt tegelijkertijd vanaf de brug richting Zwijndrecht juist weer volop in het zicht. Aan de zijde van de Laan der Verenigde Naties is omstreeks 1992 nieuwbouw voor een autobedrijf en kantoren verrezen. Het terrein op de hoek Laan der VN - Weeskinderendijk, waar voorheen wasserij OZON was gevestigd, ligt al lange tijd braak.

Het terrein aan de Ampèrestraat is kleinschalig van opzet en intensief bebouwd. Er zijn uiteenlopende bedrijven gevestigd. Kenmerkend is de verdiepte ligging ten opzichte van de Laan der VN. Het terrein ontleend daaraan de naam "De Put".

In de smalle strook tussen de Laan der VN en de Oude Maas is eind vorige en begin deze eeuw nieuwe bebouwing verrezen voor voornamelijk autobedrijven, soms gecombineerd met kantoren. De openbare ruimte aan de rivierzijde staat bekend als de Handelskade. Hier kunnen ook binnenvaartschepen afmeren.

2.3 Bestaande functionele structuur

Weeskinderendijk
Aan de noord- en oostrand staan rijen aaneengesloten woningen. Aan de andere randen bevinden zich bedrijven of braakliggende terreinen.

Op het binnenterrein staan uiteenlopende bedrijfsopstallen, die oorspronkelijk behoorden bij een zuivelfabriek en een houtbedrijf. Het terrein van het houtbedrijf is buiten gebruik, terwijl de opstallen van de voormalige zuivelfabriek in gebruik zijn bij kleine bedrijven.

De Put
Op dit terrein zijn kleinschalige bedrijven gevestigd. Daarnaast bevindt zich hier, naast de Laan der VN een grote bouwmarkt.

Laan der VN-Handelskade
Direct naast de hooggelegen Stadsbrug naar Zwijndrecht staat een blok met woningen, met vrijwel aangrenzend een benzinestation, waar ook LPG-verkoop plaatsvindt.

Verderop langs de Oude Maas staat, boven de Drechttunnel, een gebouw van Rijkswaterstaat.

Tussen de Laan der VN en de Handelskade zijn voornamelijk autobedrijven, met bijbehorende werkplaatsen en kantoren gevestigd.

2.4 Toekomstige situatie

Zoals in de inleiding vermeld, is dit een consoliderend bestemmingsplan. Voor plannen die op termijn in het kader van het project Maasterras aan de orde kunnen komen zullen te zijner tijd aparte procedures voor afwijking of herziening van het bestemmingsplan worden doorlopen.