We hebben vier ambities geformuleerd, die aansluiten bij die onderwerpen waarop Apeldoorn al sinds jaar en dag een sterke positie inneemt. Daarin willen we nog beter worden. Daarom spreken we ook van ‘eerlijke’ ambities.

Onze eerste ambitie is het op kwaliteit houden van het leefcomfort dat Apeldoorn zo aantrekkelijk maakt voor met name gezinnen. Ruim, groen en veilig wonen en verplaatsen gaan daarbij samen met veel voorzieningen in de nabijheid. De tweede ambitie richt zich op het versterken van de positie van ons toplandschap als drager voor toerisme, recreatie en landbouw. De kracht van de Apeldoornse economie bestaat in hoge mate uit zijn veelzijdigheid. Het versterken daarvan vormt de derde ambitie. Een gedifferentieerd aanbod aan bedrijvenlocaties en goede (inter)nationale bereikbaarheid zijn hiervoor belangrijk.

Onze vierde ambitie is verbonden met de eerste drie: locale duurzaamheid. Duurzaamheid moet deel uitmaken van alle ontwikkelingen in de gemeente. Daarbij zetten we onder meer in op het (her)gebruik van ter plaatse aanwezige materialen en hulpbronnen.

3.2 Comfortabele gezinsstad

buitenstadse woonmilieus

Het is in toenemende mate onzeker of de Apeldoornse bevolkingsomvang de komende jaren zal groeien, stabiliseren of wellicht zelfs zal krimpen (zie paragraaf 1.1). Het is maar net welke prognose we erbij pakken. Dat geldt net zo goed voor de vraag naar woningen, die ook nog eens afhankelijk is van de ontwikkeling van de welvaart. Tegelijkertijd is duidelijk dat zelfs bij de meest extreme prognoses de nu al geplande capaciteit voor woningbouw zal voldoen. Herprogrammering van die al geplande locaties biedt ook kansen voor het ontwikkelen van woonmilieus die van vergelijkbare kwaliteit zijn als die van bijvoorbeeld De Parken, de Indische Buurt en Kerschoten. Of die een toevoeging vormen aan het al bestaande palet aan Buitenstadse woonmilieus (bijvoorbeeld in de Kanaalzone).

De structuurvisie zet daarbij in ieder geval in op:

• het tevens benutten van de herprogrammering voor de verbreding van het aanbod aan echt Apeldoornse ‘buitenstadse’ woonmilieus (huizen/complexen met tuinen);
• het ontwikkelen van meer intensieve vormen van ‘buitenstads’ wonen op inbreidingslocaties (bijvoorbeeld gestapelde woningen met tuinen, wooncomplexen met gezamenlijke tuinen).
• het verwijderen van bovengrondse hoogspanning in woonmilieus.

stedelijke voorzieningen

Het bijzondere wooncomfort in Apeldoorn is in hoge mate het gevolg van het opvallend fijnmazige aanbod van voorzieningen. De meeste dagelijkse voorzieningen zijn in de buurt te vinden en zijn in ieder geval in de wijk aanwezig. Daarnaast biedt het centrumgebied een breed aanbod aan niet dagelijkse en culturele voorzieningen, waaronder een sterke kunstcollectie. De fijnmazigheid van de voorzieningenstructuur is een kwaliteit die onder druk kan komen te staan als gevolg van (economische) schaalvergroting. Ook de kwaliteit van het winkelaanbod in het centrumgebied vraagt aandacht, omdat die achterblijft ten opzichte van centra van omliggende steden. Vandaar dat wij inzetten op:

• het zoveel mogelijk handhaven van het aanbod van dagelijkse voorzieningen in de wijken en buurten;
• verbetering van de concurrentiepositie van het centrum van Apeldoorn door het winkelaanbod te verbreden en de verblijfskwaliteit op een hoger niveau te brengen.

voorzieningen in de dorpen

In veel dorpen moeten we de komende jaren rekening houden met afname van de bevolking of met stabilisatie. Handhaving van de (vaak relatief goede) voorzieningenniveau’s in de dorpen zal vooral gedragen moeten worden door het inzetten op leefbaarheid, op het multifunctioneel maken van voorzieningen, door het maken van slimme combinaties, en door versterking van het draagvlak dat toerisme en recreatie biedt. Daarom zetten we in de structuurvisie in op:

• ontwikkeling van de dorpen gericht op het binden van inwoners (leefbaarheid);
• het verbeteren van de kansen voor dorpse voorzieningen door het bevorderen van multifunctionaliteit en het combineren van functies;
• versterking van het draagvlak voor winkelvoorzieningen in de dorpen door verhoging van de toeristische attractiviteit en verblijfstijd (meer toeristen die ook nog eens langer blijven).
• verbetering van de concurrentiepositie van het centrum van Apeldoorn door het winkelaanbod te verbreden en de verblijfskwaliteit op een hoger niveau te brengen.

3.3 Toeristisch toplandschap

verbinding met de stad

De binding tussen stad en hoogwaardig landschap is zeer direct voelbaar in de Veluwse dorpen en met name ook in het westelijk deel van de stad. De Veluwe dringt daar via lanen en parken ver door. Dat geldt ook voor de oostelijke dorpen aan de beken en sprengen die zo kenmerkend zijn voor de overgang van de Veluwe naar de IJsselvallei. Er is in de loop der jaren echter ook kwaliteit verloren gegaan of uit beeld verdwenen. Aan de oostzijde van de stad kan de verbinding tussen stad en landschap nog verder verbeteren. Deels omdat er verbindingen tussen stad en landschap ontbreken, deels omdat de A50 hier een soms onneembare barrière vormt en deels omdat de landschappelijke kwaliteit hier nog verder ontwikkeld moet worden. We willen zoveel mogelijk mensen laten profiteren van onze landschappen én we willen mensen verleiden om vanuit het toplandschap onze stad en onze dorpen te komen bezoeken. Wij zetten daarom in deze structuurvisie in op:

• het verbeteren van de verbindingen tussen stad en landschap;
• het instandhouden en waar nodig versterken van landschappelijke kwaliteiten;
• het versterken van de landschappelijke verbindingen tussen Veluwe en IJsselvallei.

toeristische vernieuwing

De Veluwe biedt niet alleen het hoogst gewaardeerde landschap van Nederland, het is ook de meest bekende toeristische regio van ons land. Bijna de helft van de Nederlanders noemt de Veluwe als eerste wanneer ze naar een aantrekkelijk toeristengebied wordt gevraagd. De Veluwe is ook al decennialang het meest populaire vakantiegebied van Nederland. Met zijn vele attracties, campings en bungalowparken vormt Apeldoorn binnen de Veluwe het belangrijkste concentratiepunt. Die positie is sterk, maar niet onbedreigd. De welvarende en uiterst mobiele toerist stelt namelijk steeds hogere eisen aan de kwaliteit van zowel de verblijfsaccommodatie als de toeristische attractie. Meer behoefte aan rust, zorg en comfort gaan daarbij samen met een toenemende behoefte aan spectaculair en avontuurlijk vermaak. Zonder vernieuwing van het aanbod loopt de Veluwe de kans om in deze markt achter te blijven. We willen het toeristische aanbod op de Veluwe bij de tijd houden en de kwaliteit ervan verhogen. In deze structuurvisie wordt daarom ingezet op:

• het vernieuwen en verbreden van het aanbod aan toeristisch recreatieve voorzieningen en verblijfaccommodatie;
• het versterken van de samenhang tussen de aangeboden toeristisch recreatieve voorzieningen (arrangementen), ook in regionaal verband (Veluwe, Stedendriehoek).

economische vitaliteit

Al enkele decennia lang daalt het aantal volwaardige boerenbedrijven in Nederland. En dat geldt ook voor Apeldoorn. De verwachting is dat die ontwikkeling zal doorzetten, onder andere omdat de Europese subsidies verder zullen teruglopen en omdat de concurrentie op de wereldmarkten zal verscherpen. Vooral in de melkveehouderij en in de vleesveehouderij zal dat het geval zijn. Afname van het aantal bedrijven in deze sector gaat nu al samen met aanzienlijke schaalvergroting en intensivering van de bedrijven die overblijven. Binnen de gemeente Apeldoorn spitsen deze ontwikkelingen zich in grote lijnen toe op het oostelijke buitengebied (melkveehouderij) en op Uddel en omgeving (intensieve veehouderij). De economische ontwikkelingen brengen veel bedrijven er ook toe om te zoeken naar neveninkomsten door verbreding van hun activiteiten. Perpectieven daarvoor liggen met name op recreatief gebied, in de biologische landbouw of productverkoop aan huis. Ook energieproductie en het leveren van streekproducten bieden kansen voor een verbrede landbouw. Wij willen de economische vitaliteit van het buitengebied dan ook versterken door:

• het stimuleren van de verbreding van het economische profiel naar recreatie en toerisme kleinschalige bedrijvigheid en locale energieproductie;
• het bieden van ruimte voor schaalvergroting en intensivering van agrarische bedrijven waar dat landschappelijk en milieutechnisch mogelijk is;
• het bieden van beleidsruimte voor andere dan agrarische activiteiten in vrijkomende agrarische bedrijfsgebouwen en/of het benutten daarvan voor landelijke buitenstadse woonmilieus.

3.4 Veelzijdige economie

vernieuwend vermogen

Het vernieuwende vermogen van de Apeldoornse economie wordt in sterke mate gedragen door samenwerking tussen bedrijven. Daarbij gaat het veelal om het toepassen van kennis die elders is ontwikkeld. En om technologische kennis die permanent in beweging is. Om nieuwe (samenwerkings)kansen te ontdekken en om up to date te blijven, is netwerkvorming tussen bedrijven en tussen bedrijven en kennisinstituten van het groot belang. Wat dit betreft zetten wij in op:

• ondersteuning van stedelijke en regionale netwerken van bedrijven onderling en van bedrijven en onderwijsinstellingen;
• het faciliteren van broedplaatsen voor hoogwaardige productvernieuwing en kleinschalige creatieve samenwerking.

groeisectoren

Het opleidingsniveau van de beroepssectoren ligt in Apeldoorn lager dan gemiddeld in Nederland. Dat het aantal kenniswerkers desondanks boven het nationale gemiddelde ligt, komt doordat die van elders naar Apeldoorn pendelen. De meeste Apeldoorners met een hogere opleiding behoren tot de oudere leeftijdscategorieën. Wanneer zij met pensioen gaan, zal het gemiddelde opleidingsniveau van de Apeldoornse beroepsbevolking verder dalen. Dat is een risico, omdat de beschikbaarheid van goed opgeleid personeel cruciaal is voor de economische aantrekkelijkheid van de gemeente. In een aantal sectoren zal daarnaast door technologische vernieuwing en het landelijke overheidsbeleid de werkgelegenheid afnemen. Maar door vergrijzing zal werkgelegenheid in de zorg- en care sector naar verwachting toenemen. Tegen deze achtergrond zetten wij in op:

• versterking van de sectoren waar de gemeente sterk is, of waar de kansen liggen: maakindustrie, zorg, vrijetijdseconomie, IT en transport en logistiek. Vernieuwing, innovatietoepassing en human capital zijn belangrijk voor deze sectoren;
• het actueel houden van een breed aanbod aan verschillend geprofileerde bedrijventerreinen en kantorenlocaties.

stagestad

Apeldoorn kent al vele jaren een structureel vertrekoverschot in de leeftijdscategorie van 18 tot 24 jaar. Veel jongeren verlaten de gemeente om ergens anders hoger onderwijs te gaan volgen. Dat draagt bij aan de ontgroening van de Apeldoornse bevolking en aan een beroepsbevolking die lager is opgeleid dan het landelijk gemiddelde. Om ook jonge mensen aan de Apeldoornse arbeidsmarkt te binden hebben wij de volgende ambities:

• het benutten van de veelzijdige economie voor de ontwikkeling van Apeldoorn tot de beste stagestad van Nederland;
• het versterken van de banden tussen hoger onderwijs en bedrijfsleven, zodat typisch Apeldoornse opleidingen kunnen worden ontwikkeld die passen bij de vraag van het bedrijfsleven;
• ondersteuning van deze beide pijlers, door het bieden van goede studentenhuisvesting en verbetering van het op jongeren gerichte culturele klimaat in de stad.

bereikbaarheid

(Digitale) bereikbaarheid is een belangrijke kwaliteit van de Buitenstad. Voor de inwoners is het belangrijk om de grote centra van werkgelegenheid en hoogstedelijke voorzieningen gemakkelijk en comfortabel te kunnen bereiken. Voor de Apeldoornse economie is bereikbaarheid cruciaal waar het gaat om (inter)nationale afzetgebieden, toelevering en de bereikbaarheid van kenniscentra. Een goede doorstroming van de (inter)nationale wegen is daarom een belangrijk aandachtspunt. Op het gebied van openbaar vervoer is het verbeteren van de kwaliteit van de verbindingen richting HSL-station Arnhem en de regio Zwolle van belang. Voor verplaatsingen binnen de Buitenstad is de fiets van grote betekenis. Ook is openbaar vervoer van groot belang voor vervoer, zowel binnen het stedelijk gebied als voor de verbinding met de dorpen. De bereikbaarheid van het stadscentrum is een aandachtspunt. Hetzelfde geldt voor de digitale bereikbaarheid van Apeldoorn. Wij zullen ons daarom (blijven) inzetten voor:

• duurzame handhaving van de doorstroming op het internationale wegennet;
• het realiseren van rechtstreekse treinverbindingen naar Arnhem en mogelijk ook Zwolle;
• het op peil houden van de bereikbaarheid van de binnenstad;
• verbetering van de bereikbaarheid van stedelijke voorzieningen per fiets.
• blijvende aandacht vestigen op een goede basisvoorziening voor wat betreft het openbaar vervoer binnen het stedelijk gebied en tussen de dorpen en het stedelijk gebied.

3.5 Locale duurzaamheid

klimaatbestendigheid

De afgelopen 15 jaar hebben we steeds meer oog gekregen voor klimaatverandering. Het International Panel of Climate Change verwacht dat tegen het eind van deze eeuw de temperatuur op aarde gemiddeld 2,5º tot wellicht zelfs 4º Celsius is gestegen. Het zal leiden tot het afsmelten van de poolkappen en stijging van de zeespiegel. Het weer wordt extremer, waarbij perioden met een overschot aan (regen)water zullen worden afgewisseld door perioden met te weinig aanbod aan zoet water. Daarop moet worden ingespeeld met het langer vasthouden van water. Als Apeldoorn anticiperen wij hierop door bij nieuwe ontwikkelingen en bij herontwikkeling het regenwater te scheiden van het afvalwater (het afkoppelen van regenwater). Dit water zal veel vaker op maaiveld in de openbare ruimte worden opgevangen. Omdat dit meestal tijdelijk is, zijn prima functiecombinaties mogelijk met bijvoorbeeld groen en recreatie. Dit afkoppelbeleid kun je kenschetsen als een stille ‘blauwe revolutie’ die ons nu al voldoende ruimte moet geven om op de toekomstige waterproblemen te anticiperen. De opgave is om hierbij ruimtelijke meerwaarde te creëren. Als inspiratiebron verwijzen we naar het in ontwikkeling zijnde ‘kookboek voor gebiedsgericht grondwater en bodembeheer’. Apeldoorn zet in op:

• het bij nieuwe ontwikkelingen en herontwikkeling scheiden van regenwater en afvalwater, door het afkoppelen van regenwater van gebouwen en de openbare ruimte;
• het creëren van meer ruimte voor waterberging door onder andere vergroening van wijken en dorpen, verruiming van waterpartijen en klimaatbestendige inrichting van beken en sprengen;
• het combineren van klimaatbestendigheid met verbetering van de biodiversiteit en het toevoegen van recreatiemogelijkheden en ruimtelijke kwaliteit;
• met name in het stedelijk gebied zullen deze maatregelen ook moeten bijdragen aan extra verkoeling om de effecten van hete zomerdagen te beperken.

energietransitie

De verwachting is dat fossiele brandstoffen de komende decennia steeds schaarser zullen worden. Hierdoor stijgen de prijzen en daarmee heeft dit ook de nodige invloed op de ontwikkeling van de economie. Schaarste van energie vergroot de noodzaak er zuinig mee om te gaan en te zoeken naar andere (liefst duurzame) energiebronnen.

Energiebesparingen zijn vooral te bereiken in de bestaande bebouwde omgeving, of het nu gaat om woningen, kantoren of andere gebouwen. Het grootste deel van de woningvoorraad stamt nog uit de periode van voor het bouwbesluit (1992). Door bouwtechnische maatregelen, isolatie en nieuwe verwarmingsmethoden kan hier grote energiewinst worden behaald, waarbij de productiekosten ook steeds lager worden. Energiebesparing is niet alleen vanwege duurzaamheidoverwegingen aantrekkelijk, maar ook een goed middel om woonlasten te verlagen. Daarmee dragen dergelijke maatregelen eveneens bij aan armoedebestrijding.

Apeldoorn ligt in het wat ‘windarmere’ deel van Nederland. Voor de ontwikkeling van grote windmolenlocaties zien wij daarom in onze gemeente weinig kansen. Individuele windmolens bij bedrijven, bedrijvenparken en woningen kunnen, mits landschappelijk passend, wel kansrijk zijn. Voor woonwijken biedt zonne-energie en aardwarmte ook veel mogelijkheden.

Duurzaam omgaan met energie is belangrijk. Maar duurzaamheid gaat ook over hergebruik. Bijvoorbeeld door bestaande gebouwen die hun functie verliezen een nieuwe bestemming te geven in plaats van te slopen. Herbestemming is dan ook een belangrijk thema in deze structuurvisie. We zullen toewerken naar een nieuwe manier van economisch denken, waarin instandhouding van locale kringlopen meer centraal staat.

Voor de overgang naar meer duurzame bronnen van energie heeft Apeldoorn veel potenties. Zo biedt onze ondergrond een bijzondere potentie om (koelings)energie te besparen. Parallel aan de (zandige) Veluwerand lopen namelijk series van ‘kleischotten’. Waar deze zijn onderbroken ontspringen de beken en sprengen. Maar waar dat niet het geval is, wordt water vastgehouden met een constante temperatuur van 12º. Dat grondwater kan een rol spelen bij de koeling van huizen, wooncomplexen en bedrijfsgebouwen.

Ook beschikt Apeldoorn over veel biomassa, met name op de Veluwe en in het agrarisch gebied. Dit kan bijdragen aan de energie- en warmtevoorziening in de dorpen en in de stad. Op grond hiervan hebben wij de volgende ambities:

• verbetering van bouwtechnische en energetische kwaliteiten van met name de goedkope woningvoorraad in de oudere wijken en van verouderde en/of herbestemde kantoren en bedrijfspanden;
• het benutten van grondwater voor de koeling van gebouwen;
• het verbeteren van de inzet van de (rest)producten van stedelijk groen, Veluws bosonderhoud en van agrarische biogasproductie bij de locale energievoorziening.

grondwater

De aanwezigheid van schoon grondwater als natuurlijke hulpbron is al vanouds een belangrijke vestigingsfactor voor Apeldoorn. De wasserijen, ververijen en papiermolens van weleer zijn daar goede voorbeelden van. Maar nog steeds is het schone grondwater belangrijk voor onze hoogwaardige papierfabrieken en olie-industrie. Vanuit dit gezichtspunt blijven wij ons inzetten voor:

• integraal waterbeheer dat mede ingezet kan worden voor industrieën die schoon water nodig hebben.