deel 1: visie

1. STRUCTUURVISIE

1.1 Andere tijden

de grote groei voorbij

Vele jaren lang heeft de ontwikkeling van Apeldoorn in het teken gestaan van (grote) groei. Groei van de bevolking, groei van de woningvoorraad, groei van het aantal arbeidsplaatsen en groei van de mobiliteit. Volgens alle toekomstverkenningen zijn die tijden van grote groei nu wel zo’n beetje voorbij. Nederland en dus ook Apeldoorn staan aan de vooravond van andere tijden. Als er de komende decennia al sprake is van groei, dan zal deze beduidend lager uitvallen dan we gewend zijn. Volgens sommige verkenningen kan op de lange termijn zelfs sprake zijn van krimp.

ruimere bandbreedten

Wat dit precies betekent voor de toekomst weten we niet, want de onzekerheid is groot. Het klimaat verandert, zonder dat we precies weten hoe snel en hoe ver dat gaat. Ook ons economische systeem lijkt op de drempel van een fundamentele verschuiving te staan. Grondstoffen worden schaars en daardoor duur en op termijn zullen nieuwe bronnen van energie nodig zijn. De verwachtingen ten aanzien van economische groei lopen behoorlijk uiteen. En dat geldt (mede daardoor) ook voor de bevolkingscijfers. Het meest onzeker is het Planbureau voor de Leefomgeving over de gebieden die direct rondom de Randstad liggen. Ook over Apeldoorn en de Stedendriehoek dus. Hier kan de bevolkingsontwikkeling in de periode tot 2020 uitkomen op zowel stabilisatie als krimp. En voor de periode daarna op zowel groei als stabilisatie. Het aantal huishoudens neemt tot 2020 waarschijnlijk nog toe, maar kan daarna stabiliseren en na 2030 zelfs krimpen. Voor het aantal arbeidsplaatsen geldt hetzelfde. De verwachtingen hiervoor bewegen zich tussen stabilisatie en krimp. En datzelfde geldt voor mobiliteit.

grotere onzekerheden

Al met al zeer veel onzekerheden. Duidelijk is dat we rekening moeten houden met minder groei en veel ruimere bandbreedten. Dat wordt ook bevestigd door de analyses die het onderzoeksbureau Rigo voor Apeldoorn heeft uitgevoerd. Ze hebben gebruik gemaakt van de twee belangrijkste prognoses op het gebied van bevolkingsontwikkeling: Pearl (CBS) en Primos (ABF). Beide prognoses laten voor de langere termijn een dalende groeiverwachting voor Apeldoorn zien (zie de grafiekjes op de volgende bladzijde). De omvang daarvan loopt echter behoorlijk uiteen. Opeenvolgende prognoses laten bovendien zien, dat de uitkomsten in korte tijd flink kunnen verschuiven. Zo vertoont Pearl 2011 ineens weer blijvende groei. Prognoses zijn dan ook steeds minder geschikt om de ruimtebehoeften voor langere tijd vast te leggen.

structuurvisie

Een andere tijd vraagt om een andere strategie. Daarvoor dient deze structuurvisie. De inzet is om de bijzondere Apeldoornse leefkwaliteit op z’n hoge niveau te houden. Daarmee zijn op de eerste plaats de huidige inwoners en bedrijven gediend, maar het maakt Apeldoorn ook aantrekkelijk voor anderen. Vandaar dat in deze structuurvisie de focus ligt op die bijzondere kwaliteiten. Kwaliteiten die Apeldoorn tot Apeldoorn maken.

Met deze structuurvisie willen we inspelen op andere tijden. Dat betekent ook een ander type structuurvisie. Zo bevat deze structuurvisie geen exact programma en wordt ook niet elke vierkante meter van Apeldoorn ingekleurd. In paragraaf 1.3 gaan we hier verder op in.

1.2 Andere gemeente

uitnodigen

Een structuurvisie is bij uitstek geschikt om onze ambities op het gebied van de ruimtelijke ontwikkeling voor de lange termijn op papier te zetten. Maar dat wil nog niet zeggen dat we al die ambities ook zelf kunnen of willen realiseren. Daarvoor is partnerschap nodig. We zetten erop in de ambities uit deze structuurvisie samen met anderen te realiseren. Daarvoor nodigen we iedereen uit die een bijdrage aan de kwaliteit en ontwikkeling van Apeldoorn wil leveren.

ruimte bieden

Als je uitnodigt moet je ook ruimte bieden aan de opvattingen en inzichten van anderen. Helderheid over wat wij als gemeente belangrijk vinden, gaat daarom samen met het uitgangspunt dat de beste kwaliteit ontstaat in de wisselwerking tussen partijen. Dat kunnen (samenwerkende) inwoners zijn, maatschappelijke organisaties en/of marktpartijen. Partijen die zich willen binden aan Apeldoorn. We bieden ruimte, maar doen tegelijkertijd een beroep op de maatschappelijke verantwoordelijkheid van partijen als het gaat om een bijdrage aan de kwaliteit van Apeldoorn. Het gesprek hierover gaan we open in, zonder dat wij van tevoren de oplossing al vastgelegd hebben. Dat vraagt vertrouwen.

inspireren

Natuurlijk hebben wij ook doelen en ideeën voor Apeldoorn. Die zullen we vooral inbrengen als inspiratie voor kwaliteit. Door duidelijk te zijn over onze eigen inspiratiebron: de (gebieds)eigen kwaliteiten van Apeldoorn. Samen met de bestaande wet en regelgeving is dat ons vertrekpunt voor samenwerking met initiatiefnemers. Binnen de bestaande wet en regelgeving verschuiven we de focus van “wat mogen we” naar “wat willen en wat kunnen we”.

1.3 Andere structuurvisie

voldoende ontwikkelingsruimte

Volgens het Rigo beweegt de groei van het aantal huishoudens in Apeldoorn zich tot 2020 tussen 2.900 en 4.900. Dat betekent ongeveer een halvering van de uitkomsten van eerdere prognoses. Daarmee beschikken we zelfs bij de maximale prognose nog tot zeker 2030 over voldoende ontwikkelingsruimte. Nieuwe locaties worden in deze structuurvisie daarom niet aangewezen. Wel geven we aan waar onze belangrijkste prioriteiten liggen.

accent op bestaande stad en dorpen

De verwachte toename van het aantal huishoudens wordt vooral veroorzaakt door vergrijzing en individualisering. We worden steeds ouder en wonen gemiddeld met steeds minder mensen in een huis. Dit heeft vooral effecten op de bestaande stad. Aanpassingen aan de bestaande voorraad worden belangrijker, bijvoorbeeld om woningen levensloopbestendig te maken of energiezuiniger. Ook omdat het aantal toe te voegen woningen op nieuwbouwlocaties terugloopt, neemt het accent op de bestaande stad en dorpen toe.

Ook voor werklocaties met kantoren, bedrijfsruimte of winkels geldt dat het aanbod aan locaties voor lange tijd voldoende is. Wellicht zelfs tot na 2030. Investeringsimpulsen op nieuwe locaties blijven nog nodig, maar het accent zal verschuiven naar hergebruik van vrijkomende ruimte op bedrijventerreinen en op hergebruik van kantoorpanden. Dit betekent dat ook voor economische functies een accent op de bestaande stad en dorpen ontstaat.

naar vraaggestuurd ontwikkelen

We zijn eraan gewend geraakt om in grote aantallen het aanbod aan woningen, hectaren bedrijventerreinen en vierkante meters kantoren te plannen, vaak jaren vooruit. Nu de ruimtevraag langzaam afneemt en er veel onzekerheid is over de toekomstige vraag, worden de risico’s van deze benadering te groot. Marktpartijen zullen minder bereid zijn om ver vooruit te investeren. Om de risico’s te beheersen, zullen zij de afzet zo veel mogelijk gegarandeerd willen zien. Ruimtelijke ontwikkeling wordt niet langer aangestuurd door het creëren van aanbod, maar door de afzetbare vraag naar ruimte. Terughoudendheid van marktpartijen leidt tot meer kleinschalig initiatief en particulier opdrachtgeverschap.

In plaats van programma’s voor de lange termijn vast te leggen, is de opgave meer vraaggestuurd te ontwikkelen. De gemeente moet daarbij in staat zijn om flexibel in te spelen op een niet goed te voorspellen vraag. Risicobeheersing en meer particulier opdrachtgeverschap maken bovendien dat de schaal van ontwikkelingen kleiner zal worden.

kernkwaliteiten centraal

Al deze ontwikkelingen maken het weinig zinvol een structuurvisie op te stellen die als het ware elke vierkante meter van Apeldoorn precies inkleurt. Dat maakt deze structuurvisie anders dan we gewend zijn. U treft bijvoorbeeld ook geen programma aan. Geen lijstje met aantallen woningen en vierkante meters bedrijventerrein die de komende twee decennia gebouwd gaan worden. We weten immers niet hoe groot dat programma zal zijn en waar zo’n programma precies terecht moet komen. Wat we wèl weten is dat het huidige aanbod aan locaties voldoende is om de komende 20 jaar te voorzien in de behoefte. Zowel bij de bovengrens als bij de ondergrens van de beschikbare ramingen. Dat geldt voor woningen, voor bedrijventerreinen en voor kantoren.

Deze structuurvisie pakt het daarom anders aan. De kernkwaliteiten van Apeldoorn staan centraal. Kwaliteiten die altijd belangrijk zijn. Nu, over 20 jaar en hoogstwaarschijnlijk ook nog over 100 jaar. Die kwaliteiten mogen simpelweg niet verloren gaan en worden bij voorkeur verder versterkt. De inspanningen van de gemeente zijn vooral op deze kwaliteiten geconcentreerd.

invulling globaal

Gezien de gekozen uitgangspunten is deze structuurvisie voor wat betreft de invulling van toekomstige ruimtelijke ontwikkelingen betrekkelijk globaal. Er wordt veel ruimte gelaten voor (nog) onbekende ruimtevragen die kunnen bijdragen aan de kwaliteiten van Apeldoorn en voor het leveren van maatwerk op locatieniveau.

De gemeente Apeldoorn heeft echter wel degelijk ideeën over mogelijke toekomstige ontwikkelingen. Deze staan verbeeld op een viertal kanskaarten. Die kanskaarten hebben geen juridische status, maar vormen onze uitnodiging, of zo u wilt een eerste voorzet, om met initiatiefnemers in gesprek te gaan.

status en reikwijdte

De wettelijke basis van deze structuurvisie is neergelegd in artikel 2.1. van de Wet op de ruimtelijke ordening. Iedere gemeente is verplicht om de hoofdlijnen van de voorgenomen ruimtelijke ontwikkeling te schetsen en de manier waarop men hier uitvoering aan wil geven. Deze structuurvisie doet beide. Na vaststelling door de gemeenteraad vormt de structuurvisie de basis voor bestemmingsplannen en beeldkwaliteitsplannen. Daarin zal de concrete vertaling plaatsvinden.

Bij het opstellen van de structuurvisie is gebruik gemaakt van de kennis en expertise van veel

betrokken Apeldoorners en expertise van buiten. De ontwerp structuurvisie is daarnaast ook ter visie gelegd, zodat iedereen zijn of haar zienswijze heeft kunnen indienen. Ook afstemming met buurgemeenten, provincie en regio heeft verschillende malen plaatsgevonden.

Deze structuurvisie heeft geen MER-procedure doorlopen. Er worden volgens ons geen nieuwe locaties aangewezen of direct nieuwe ruimtelijke ontwikkelingen toegestaan die een dergelijke rapportage nodig maken. Ook is er niet voor gekozen alvast vooruit te lopen op de nieuwe wetgeving waarin het instrument structuurvisie verandert in een omgevingsvisie. De invoering hiervan is nog te onzeker.

Deze structuurvisie geeft een doorkijk tot 2030 en vervangt de structuurvisie voor het stedelijke gebied uit 2002 en de structuurvisie voor het landelijk gebied uit 1993. Daarmee ontstaat één structuurvisie voor Apeldoorn, voor zowel stad als land. Daarnaast kennen we nog structuurvisies voor een aantal dorpen en gebieden in de stad, zoals de binnenstad. Deze structuurvisies zijn vaak gedetailleerder van inhoud en blijven van kracht, voor zover ze niet strijdig zijn met de inhoud van deze nieuwe structuurvisie. Is dat wel het geval, dan gaat ‘Apeldoorn biedt ruimte’ voor. Hetzelfde geldt voor de regionale structuurvisies die zijn vastgesteld en voor sectorale nota’s, zoals de verkeersvisie.

Deze structuurvisie geeft ook richting aan onze inzet binnen de regio Stedendriehoek voor de komende tijd en de Apeldoornse inbreng in ruimtelijke plannen van de provincie Gelderland.