bestemmingsplanStationspark Oldenzaal Centraal - deelgebied Stationsplein

3.1 (Cultuur)historie en archeologie

Historische context
Reeds in 806 na Christus wordt Oldenzaal, toen omschreven als Aldenseelen, genoemd in een kloosterdocument uit Münster. De St. Plechelmusbasiliek in het centrum, waarvan de bouw in 954 begon, is door de eeuwen heen het middelpunt geweest. Oldenzaal had in de 2e helft van de middeleeuwen op godsdienstig, cultureel en bestuurlijk gebied een centrale rol in Twente. In 1049 kreeg Oldenzaal marktrechten en in 1249 stadsrechten. Hoewel Oldenzaal niet aan een waterweg ligt is het toch altijd lid geweest van het West-Europese Hanzeverbond. Dat heeft te maken met het gegeven dat Oldenzaal reeds in de middeleeuwen een knooppunt was van handelsroutes.

Het plangebied kwam in ontwikkeling doordat in 1865 de spoorlijn werd aangelegd in combinatie met de opkomst van de textielindustrie. Toen werd het voorheen landelijk gebied bij het stedelijk gebied getrokken. Het plangebied heeft nog herinneringen aan deze periode.

Archeologie
Voor het gehele gebied 'Oldenzaal Centraal' heeft een archeologisch bureauonderzoek 3 plaatsgevonden en zijn enkele boringen uitgevoerd. De doelstelling van het onderzoek betrof het toetsen van de archeologische verwachting met betrekking tot de eventueel aanwezige archeologische resten en/of vindplaatsen binnen het gebied Oldenzaal Centraal.

Hieronder zijn de relevante resultaten van het bureauonderzoek voor het plangebied 'Stationsplein' samengevat:

• De Indicatieve Kaart Archeologische Waarden (IKAW) geeft voor het plangebied vanwege de ligging binnen de bebouwde kom geen archeologische verwachting.
• Uit het plangebied zelf zijn geen ARCHIS vondstmeldingen bekend. In de omgeving van het plangebied bevindt zich één terrein van archeologische waarde. Het betreft de Laatmiddeleeuwse (1050-1500 na Chr.) stadskern van Oldenzaal (ARCHIS monumentnummer 12913).
• Uit de bodemgeografische gebiedsindeling van Ebbers & Van het Loo (1992) blijkt dat het plangebied 'Stationsplein' zich uitstrekt tot in een zone die als stuwwal is geclassificeerd.
• Het gebied is vanwege de ligging in bebouwd gebied op de bodemkaart (Staring Centrum, 1992) niet geclassificeerd. Uit deze Bodemkaart van Nederland (Staring Centrum, 1992) blijkt dat het gebied ten noorden van het spoor in een zone van gooreerdgronden ligt.
• Uit historisch onderzoek blijkt dat het plangebied niet tot de oudste deel van Oldenzaal behoort en tot aanleg van de spoorlijn in 1865 akkerland (Klei Esch) was.
• Uit de bouwdossiers blijkt dat de loods aan Stationsplein 21 gefundeerd is op 1m –mv.

De resultaten van het veldonderzoek zijn hieronder samengevat:

• Het bodemprofiel in het plangebied wordt op de meeste locaties gekenmerkt door een verstoord bodemprofiel. Het is opgebouwd uit een humeuze bovenlaag met baksteen of een puindek met lokaal restanten van de oorspronkelijk aanwezige humeuze bovengrond op stuwwalmateriaal.
• Tijdens het booronderzoek zijn geen archeologische indicatoren en/of vondsten aangetroffen, die wijzen op de aanwezigheid van een archeologische vindplaats.

Geconcludeerd kan worden dat de archeologische verwachting voor het plangebied laag is, omdat eventuele vindplaatsen door de grootschalige bodemverstoring niet meer intact zullen zijn.

Voor het gehele gebied 'Oldenzaal Centraal', en daarmee ook voor het Stationsplein, wordt vanwege de lage archeologische verwachting, het ontbreken van archeologische vondsten en een sterk verstoorde bodemopbouw dan ook geen vervolgonderzoek aanbevolen.

Monumenten en cultuurhistorische waarden
Volgens de Cultuurhistorische Atlas gemeente Oldenzaal (Oversticht) zijn er geen gemeentelijke en Rijksmonumenten aanwezig in het gebied. Wel zijn er een aantal beeldbepalende panden aangewezen voor mogelijke plaatsing op de gemeentelijke monumentenlijst, het betreffen:

• Het oude belastingkantoor, Haerstraat 43;
• De watertoren;
• Huize Irene, Haerstraat 45;
• Villa Rozenhof, Prins Bernhardstraat 2;

Daarnaast zijn er verschillende waardevolle en beeldbepalende bomen aanwezig in het gebied.

• 3. Inventariserend Archeologisch Onderzoek Oldenzaal Centraal, BAAC BV, juli 2004